Senat odrzucił ustawę o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw.
Za odrzuceniem ustawy opowiedziało się 51 senatorów, 44 było przeciw i nikt nie wstrzymał się od głosu.
Uzasadniając wniosek o odrzucenie noweli kodeksu wyborczego, przewodniczący Komisji Ustawodawczej senator Krzysztof Kwiatkowski poinformował, że w ocenie konstytucjonalistów nowelizacja narusza wskazany przez Trybunał Konstytucyjny 6-miesięczny okres ciszy legislacyjnej przed wyborami, który pod żadnymi warunkami nie może ulec skróceniu. Narusza ona też art. 2 Konstytucji zawierający zasadę odpowiedniego vacatio legis i zakaz dokonywania istotnych zmian w prawie wyborczym w okresie krótszym niż 6 miesięcy między wejściem w życie aktu normatywnego a podjęciem pierwszej czynności przewidzianej kalendarzem wyborczym.
Senator Krzysztof Kwiatkowski przypomniał też, że orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego wskazuje, iż przez „istotne zmiany” należy rozumieć takie, których wprowadzenie może mieć wpływ na wynik wyborczy lub na takie elementy jak finansowanie kampanii wyborczych czy członkostwo w komisjach wyborczych. Zakaz wprowadzania zmian w prawie wyborczym w krótkim okresie przed wyborami wynika również z regulacji międzynarodowych – protokołu europejskiej konwencji praw człowieka i rekomendacji Komisji Weneckiej.
Nowelizacja kodeksu wyborczego, uchwalona przez Sejm na podstawie 2 projektów rządowych i poselskiego zakłada m.in. zwiększenie dostępu do lokali wyborczych dla mieszkańców małych miejscowości poprzez obniżenie limitu mieszkańców, dla których tworzone mogą być obwody głosowania do 200 osób. Według autorów tych przepisów nowe rozwiązania miały wpłynąć na zwiększenie frekwencji w wyborach. Kolejne zmiany wprowadzały bezpłatne przewozy dla wyborców w gminach bez publicznego transportu organizowane przez samorządy. Do bezpłatnego transportu z miejsca zamieszkania do lokalu wyborczego właściwego dla obwodu głosowania mieliby prawo wyborcy niepełnosprawny o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, oraz osoby, które najpóźniej w dniu głosownia kończą 60 lat.
Nowela zakłada też „przegląd i podział” już istniejących obwodów głosowania, a także powstanie Centralnego Rejestru Wyborców. Nowelizacja przewidywała ponadto, że czynności obwodowej komisji wyborczej mogą być rejestrowane przez mężów zaufania od chwili podjęcia przez komisję pierwszych czynności aż do podpisania protokołu, a więc również w czasie trwania głosowania; dotychczas było to możliwe do rozpoczęcia głosowania i po jego zakończeniu. Nowela wprowadza też zmiany w zasadach dopisywania się do spisu przez wyborców oddających głos za granicą.
Więcej
Zgodnie z nowelą wójt gminy wiejskiej lub wiejsko-miejskiej ma zapewniać bezpłatny przewóz transportem publicznym, aby umożliwić wzięcie udziału w głosowaniu wyborcom ujętym w spisie wyborców w stałym obwodzie głosowania, jeżeli na obszarze danej gminy nie funkcjonuje w dniu wyborów publiczny transport zbiorowy lub jeżeli najbliższy przystanek funkcjonującego transportu zbiorowego jest w odległości ponad 1,5 km od lokalu wyborczego. Wyborca niepełnosprawny o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz ten, który najpóźniej w dniu głosownia kończy 60 lat, ma prawo do bezpłatnego transportu z miejsca zamieszkania do lokalu wyborczego właściwego dla obwodu głosowania. Stały obwód głosowania ma obejmować od 200 mieszkańców (obecnie od 500) do 4 tys. mieszkańców (bez zmian), co powinno zwiększyć liczbę lokali wyborczych i ich dostępność.
Nowelizacja wprowadza też zmiany dotyczące okręgowych i rejonowych komisji wyborczych. W ich skład ma wchodzić od 4 do 10 osób „mających wyższe wykształcenie prawnicze oraz dające rękojmię należytego pełnienia tej funkcji” (dotychczas sędziowie) i z urzędu, jako przewodniczący, komisarz wyborczy.
Nowelizacja przewiduje ponadto, że czynności obwodowej komisji wyborczej mogą być rejestrowane przez mężów zaufania od chwili podjęcia przez komisję pierwszych czynności aż do podpisania protokołu, a więc również w czasie trwania głosowania; dotychczas było to możliwe do rozpoczęcia głosowania. Do końca następnego dnia po dniu, w którym obwodowa komisja wyborcza przekazała protokół głosowania komisji wyborczej wyższego stopnia, muszą zostać usunięte nagrania z prac komisji.
Nowela wprowadza też zmiany w zasadach dopisywania się do spisu przez wyborców oddających głos za granicą. Wyborca, który chce głosować za granicą, najpóźniej w 5. dniu przed dniem wyborów będzie mógł złożyć wniosek tylko na piśmie albo przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra spraw zagranicznych lub na adres poczty elektronicznej konsula jako odwzorowanie cyfrowe wniosku opatrzonego własnoręcznym podpisem. Powstanie Centralny Rejestr Wyborców (CRW), mający służyć ustaleniu liczby wyborców, sporządzaniu spisów wyborców i osób uprawnionych do udziału w referendum oraz sprawdzaniu posiadania prawa do wybierania. Dostęp do niego będą mieć wójtowie, Państwowa Komisja Wyborcza i komisarze wyborczy za pośrednictwem Krajowego Biura Wyborczego, minister ds. informatyzacji, minister spraw zagranicznych i konsulowie. Aktualizacji będą dokonywać gminy w ramach zadań zleconych.
Wydatki na CRW latach 2022–31 mają wynieść maksymalnie 91,72 mln zł.