3 maja obchodzimy rocznicę uchwalenia Konstytucji 1791 r.
„Dzień trzeciego maja, jako rocznica Konstytucji 1791 r., ustanawia się w całej Rzeczypospolitej Polskiej, jako uroczyste święto po wieczne czasy” – postanowił Sejm Ustawodawczy II Rzeczypospolitej w kwietniu 1919 r., a więc już w pierwszych miesiącach po odzyskaniu niepodległości. Dobitnie świadczy to o znaczeniu aktu przyjętego przez Sejm Wielki 229 lat temu dla tożsamości ustrojowej wolnej Polski.
Konstytucja 3 maja była pierwszą w nowożytnej Europie i drugą na świecie – po amerykańskiej. Państwo polskie, coraz słabsze, nękane już wówczas działaniami zaborców, miało na nowo dołączyć do grona nowoczesnych, sprawnie zarządzanych organizmów państwowych. Konstytucja zmieniła ustrój państwa z monarchii elekcyjnej na monarchię dziedziczną, wprowadziła będący dziś ogólnoświatowym standardem konstytucyjnym trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Ograniczyła też znacząco demokrację szlachecką, zrównała w prawach politycznych mieszczan i szlachtę a chłopom zapewniła ochronę państwa.
„Wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu” – te słowa dobrze znają wszyscy odwiedzający stronę internetową Sejmu. Ta zwięzła definicja suwerenności narodu zawarta w artykule V majowej konstytucji stała się nie tylko mottem polskiego parlamentaryzmu, ale przede wszystkim podstawową zasadą ustrojową, obowiązującą do dziś. „Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu” – stanowi jeden z pierwszych artykułów obecnie obowiązującej konstytucji z 1997 r.
Konstytucja 3 maja stała się jednym z fundamentów polskiej państwowości, a rocznica jej uchwalenia zawsze była okazją do manifestowania patriotyzmu i tożsamości narodowej – zarówno w czasach wolnej Polski, jak i w czasach zniewolenia. Już 5 maja 1791 r. Sejm Czteroletni podjął uchwałę o wzniesieniu Świątyni Najwyższej Opatrzności jako wyrazu dziękczynienia za ustanowienie konstytucji, a dzień 3 maja stał się świętem. W pierwszą rocznicę uchwały Sejmu Wielkiego, 3 maja 1792 r. posłowie wmurowali kamień węgielny pod budowę świątyni. Tragiczne losy Polski w kolejnych dwóch stuleciach spowodowały, że wola ówczesnych parlamentarzystów ziściła się dopiero na naszych oczach, w postaci powstającej Świątyni Opatrzności Bożej na warszawskim Wilanowie.
Pod zaborami i w okresie okupacji niemieckiej Polacy obchodzili majowe święto w warunkach konspiracji, pod groźbą utraty wolności a nawet życia. Majowe święto uroczyście obchodzono przez cały okres II Rzeczypospolitej. Władze komunistyczne marginalizowały znaczenie rocznicy uchwalenia konstytucji, 3 maja przestał być świętem. Próby manifestacji patriotycznych podejmowanych tego dnia przez działaczy opozycji demokratycznej były tłumione przez milicję. Sejm X kadencji, już w czasach III Rzeczypospolitej, w formie ustawy zdecydował o przywróceniu temu dniu świątecznego charakteru.
Od 1990 r. Polacy ponownie mogą swobodnie radować się świętem narodowym. 3 maja jest i będzie, „uroczystym świętem po wieczne czasy”. Tak jak tego chcieli posłowie Sejmu Wielkiego, parlamentarzyści II Rzeczypospolitej oraz przedstawiciele narodu wybrani po przełomie 1989 r. Tak jak pragnęły tego pokolenia Polaków oddający hołd konstytucji 3 maja zarówno w wolnej Polsce, jak i w czasach, gdy groziło to śmiercią.
Przypominamy obecnej władzy Prawu i Sprawiedliwości przed wyborami prezydenckimi, że w Konstytucji jest zapis w Art. 127., iż „Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.”!
Życzenia dla Polski od światowych przywódców
Z okazji Święta Narodowego – 229. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja – życzenia i gratulacje dla Polaków przekazało na ręce Prezydenta Andrzeja Dudy wielu światowych przywódców.
Znalazły się wśród nich koronowane głowy oraz prezydenci m.in. Stanów Zjednoczonych Donald Trump, Republiki Federalnej Niemiec Frank-Walter Steinmeier, Republiki Włoskiej Sergio Mattarella, Irlandii Michael D. Higgins, Republiki Korei Moon Jae-in czy Węgier János Áder. Bezpośrednio, w trakcie ubiegłotygodniowych rozmów telefonicznych, uczynili to także Papież Franciszek oraz prezydent Ukrainy Wołodomyr Zełenski.
Obok gratulacji, w swojej depeszy Prezydent Trump podkreślił, że uchwalona ponad 200 lat temu Konstytucja 3 maja jest przykładem wspólnie wyznawanych demokratycznych wartości, które także i dziś leżą u podstaw bliskich polsko-amerykańskich relacji dwustronnych.
Składając na ręce Prezydenta Andrzeja Dudy życzenia z okazji Święta Narodowego, Prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier wyraził wdzięczność za swoje dwie ostatnie wizyty w Polsce, 1 września ub. roku w związku z obchodami 80. rocznicy wybuchu II wojny oraz 27 stycznia br. w Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holocaustu, podczas których mógł osobiście złożyć hołd wszystkim ofiarom tego najkrwawszego konfliktu w dziejach ludzkości. Wyraził także nadzieję, że dzięki wspólnym wysiłkom ludzkości uda się sprostać bezprecedensowym wyzwaniom jakie stawia nam pandemia koronawirusa.
Prezydent Republiki Litewskiej Gitanas Nausėda w swoim liście przypomniał, że Konstytucja 3 Maja ustanowiła trwałe historyczne więzy narodów Polski i Litwy, a zainspirowane nią hasło „za waszą i naszą wolność“ inspirowało całe pokolenia do walki o wolność i niepodległość.
Prezydent Władimir Putin obok osobistych życzeń zdrowia i sukcesów dla Prezydenta Dudy, przekazał wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej życzenia dobrobytu i rozkwitu.
W okolicznościowej depeszy Prezydent Sergio Mattarella zwrócił uwagę na szczególne przyjazne więzi pomiędzy Włochami a Polską oraz łączącą oba państwa solidarność. Dziękując za wkład 2 Korpusu Polskiego w wyzwolenie Włoch podkreślił, że tak było zarówno w kontekście historycznym, jak i w obecnych trudnych okolicznościach w związku z pandemią koronawirusa.
Składając życzenia Polakom, Prezydent Republiki Korei Moon Jae-in wyraził nadzieję na pogłębienie polsko-koreańskiego strategicznego partnerstwa, również w przeciwdziałaniu negatywnym – w tym gospodarczym – skutkom pandemii COVID-19. Podkreślił w tym kontekście dobrą rozmowę telefoniczną z Prezydentem Dudą i pogratulował przywództwa w zwalczaniu epidemii.
Prezydent Irlandii Michael D. Higgins zadeklarował solidarność swojego państwa i jego mieszkańców z demokratycznymi wartościami zawartymi w Konstytucji 3 maja oraz gotowość do zapobiegania gospodarczym skutkom pandemii SARS-CoV-2.
Prezydent Węgier János Áder odniósł się do długiej historii przyjaźni między Narodem Polskim i Węgierskim. Podkreślił, że więź ta widoczna jest również w obecnej, trudnej sytuacji. Podziękował Prezydentowi Dudzie za niedawną pomoc Polskich Linii Lotniczych LOT w powrocie do ojczyzny 109 obywatelom węgierskim.
Życzenia złożyli również m.in. Prezydent Republiki Singapuru Halimah Yacob, Prezydent Republiki Związku Mjanmy Win Myint, Prezydent Zjednoczonych Emiratów Arabskich Khalifa Bin Zayed Al-Nahyan, Prezydent Republiki Azerbejdżanu Ilham Alijew, Prezydent Republiki Łotewskiej Egils Levits, Prezydent Republiki Gwinei Bissau General Umaro Sissoco Embaló, Król Szwecji Karol XVI Gustaw, Król Belgów Filip, Sułtan Państwa Brunei Darussalam HAji Hassanal Bolkiah, Gubernator Generalny Związku Australijskiego David Hurley.
Majowa rocznica
„Od momentu odzyskania przez Polskę niepodległego bytu państwowego dzień uchwalenia Ustawy Rządowej z dnia 3 maja, czyli Konstytucji 3 maja, traktowany jest jako jedno z najważniejszych świąt państwowych. 3-majowe święto obchodzimy i dzisiaj. Obchodzimy – bo rocznica ta budzi w nas dumę. Nie tylko dlatego, że przed Polską żadne z państw w XVIII-wiecznej Europie nie przyjęło podobnego dokumentu, zaś w całym świecie uczyniły to nieco wcześniej walczące o swą suwerenność Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Jesteśmy dumni, bo Ustawa Rządowa była przejawem woli naprawy Rzeczypospolitej, woli skutecznej obrony państwowej suwerenności.
A przecież to, co okazało się dziełem wiekopomnym, choć w kilka lat później, po trzecim rozbiorze, postrzegane było już tylko jako „ostatnia wola i testament gasnącej Ojczyzny”, napotykało ogromny, zdawać się mogło niemożliwy do przezwyciężenia opór. Przeciwnicy, tworzący „stronnictwo moskiewskie”, gotowi byli użyć wszelkich środków, łącznie z sięgnięciem po przemoc, by do reform wzmacniających Rzeczpospolitą nie dopuścić. W tej sytuacji zwolennicy Konstytucji przesunęli termin obrad o dwa dni wcześniej. Samo miejsce obrad, czyli zamek Królewski, był strzeżony przez wojsko, a dowodzący zbrojnym wsparciem książę Józef Poniatowski wraz z grupą swych oficerów strzegł monarszego tronu …
Dokument przyjęto bez czytania, gdyż jeden z posłów wezwał króla do jego zaprzysiężenia. Gdy Stanisław August Poniatowski podniósł rękę na znak, że chce przemówić, gest ten potraktowany został jako decyzja o złożeniu przysięgi … Sytuacja wydaje się z pozoru anegdotyczna, ale doskonale oddaje stan umysłów zwolenników reform, ich zaangażowanie i determinację.
Konstytucję 3 Maja obaliła zdrada wewnętrzna i zewnętrzna przemoc. Dla przyszłych targowiczan nie było istotne, że reforma ugruntowująca siłę państwa i jego suwerenny byt jest przede wszystkim w interesie wszystkich obywateli. Odwołanie się do rosyjskiej „protektorki” zaowocowało zbrodnią kolejnych rozbiorów. O tym również powinniśmy pamiętać. Jak i najważniejszym przesłaniu – Konstytucja 3 Maja przez kolejne lata podtrzymywała dążenia do odzyskania Niepodległej, Niepodległej wolnej i sprawiedliwej.
W 1919 r., już w niepodległej Polsce, Sejm Ustawodawczy ogłosił 3 Maja świętem państwowym, a Papież Pius XI ustanowił w tym dniu święto Królowej Korony Polskiej. W celnym połączeniu święta narodowego i kościelnego odzwierciedlił nierozerwalny związek między narodem polskim i Kościołem katolickim. Od 1923 r. Polacy obchodzili Święto Wojska Polskiego, 15 sierpnia w rocznicę historycznego zwycięstwa nad bolszewikami. Natomiast rocznica odzyskania niepodległości w 1918 r., zdefiniowana, jako Narodowe Święto Niepodległości, została ustanowiona dopiero w 1937 r.
W latach drugiej wojny światowej świętu majowemu Polacy w kraju i na uchodźstwie przypisywali najważniejsze znaczenie. Na jego rolę w procesie podtrzymywania świadomości i tradycji narodowych związanych np. z biało-czerwoną flagą i orłem w koronie wskazywali politycy oraz prasa konspiracyjna w okupowanym kraju i emigracyjna. Po raz ostatni w powojennej, już sowietyzowanej Polsce było obchodzone w 1946 r. Potem komuniści narzucili społeczeństwu w zamian nową uroczystość – tzw. święto ludzi pracy 1 Maja.
Nie stanowiło to jednak kresu znaczenia dla Polaków doniosłego dla nich święta majowego. Te wspaniałe tradycje kultywowała konsekwentnie polska emigracja. Nadała też im inną rangę, wszakże nie mniej ważną. Liderzy kręgów emigracyjnych zwrócili wówczas uwagę na przyszłość Polski widzianą przez rolę i postawy młodzieży. Tak narodził się pomysł: „Daru 3-go Maja” pod patronatem prezydenta Władysława Raczkiewicza, z głównym celem dofinansowania oświaty dla dzieci polskich na emigracji.
Właściwą rangę Świętu Narodowemu Trzeciego Maja, najdłużej obchodzonemu w historii Polski, Sejm przywrócił w kwietniu 1990 r.
Elżbieta Witek
Marszałek Sejmu”
(CIS, KPRP)