Poznań zmienia się w oczach – proces rewitalizacji choć długotrwały, zaczyna przynosić coraz wyraźniej dostrzegalne efekty w przestrzeni publicznej.
Zmieniają się ulice, pojawia się nowa zieleń, a co najważniejsze, pojawiają się ludzie, którzy tworzą klimat miejsc. Od 2015 roku na projekty związane z rewitalizacją Miasto wydało ponad 650 mln zł – a to nie koniec przemian.
– Rewitalizacja Poznania, w szczególności centrum miasta, to jedno z naszych największych wyzwań – mówi Jacek Jaśkowiak, prezydent Poznania. – W okresie PRL zabudowa historycznych dzielnic miasta niszczała, a po 1990 r. szybki rozwój działalności handlowej, biurowej i gastronomicznej oraz zaniedbanie przestrzeni publicznych spowodowały, że mieszkańcy zaczęli z nich uciekać. Dzięki konsekwentnym działaniom rewitalizacyjnym te obszary znów zaczynają tętnić życiem, ale przed nami jeszcze wiele do zrobienia, m.in. rewaloryzacja płyty Starego Rynku.
Proces rewitalizacji rozpoczął się w Poznaniu w 2005 r. – wówczas pilotażowo objął Śródkę, a następnie Chwaliszewo i Ostrów Tumski oraz fragmenty Jeżyc i Łazarza. W 2014 roku Poznań znacząco rozszerzył go na praktycznie całe śródmieście. Rok później uchwalono ustawę o rewitalizacji a sam proces przybrał także formalne ramy. Wyznaczono w mieście oficjalny obszar działań (5 śródmiejskich osiedli oraz fragmenty osiedli Główna, Sołacz, Górczyn, Rataje i Starołęka). Jego powierzchnia wynosi 2387 ha, co stanowi ok. 9 proc. powierzchni całego miasta i jest to teren zamieszkały przez ok. 115 tys. osób.
W 2017 r. rada miasta uchwaliła „Gminny Program Rewitalizacji dla Miasta Poznania” (GPR) – dokument zgodny z wymaganiami nowej ustawy. Dzięki temu skuteczniej można starać się o dofinansowania unijne dla planowanych inwestycji. Działania rewitalizacyjne wspiera również powołany w 2018 r. Komitet Rewitalizacji Miasta Poznania, liczący 26 osób.To forum doradcze składające się z przedstawicieli mieszkańców, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych i instytucji publicznych z różnych obszarów miasta.
– Rewitalizacja najstarszych oraz poprzemysłowych dzielnic Poznania jest ważnym elementem polityki rozwojowej naszego miasta – mówi Mariusz Wiśniewski, zastępca prezydenta Poznania. – Priorytetem są działania – zarówno te przestrzenne, jak i społeczne – które mają przywrócić energię i poprawić komfort życia mieszkańców w śródmieściu. Atrakcyjne i tętniące życiem serce miasta – centrum – to siła napędowa do rozwoju całego Poznania.
Zmieniła się przestrzeń – najważniejsze inwestycje ostatnich lat
Działania rewitalizacyjne Poznania rozpoczęły się na Śródce. W konsekwencji tego w 2014 r. powstało Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego (ICHOT), tzw. Brama Poznania. Dwa lata później utworzono park w Starym Korycie Warty, a przestrzeń ta została zaprojektowana we współpracy z mieszkańcami. Wspólne warsztaty oraz prowadzone konsultacje pomogły stworzyć piękne, zielone miejsce, spełniające potrzeby użytkowników.
Potrzeba obcowania mieszkańców z naturą i chęć wykorzystania możliwości i walorów, jakie daje przepływająca przez Poznań rzeka, sprawiły, że miasto zadbało o tereny nadwarciańskie Powstały plaże miejskie, przystań i infrastruktura nadrzeczna służąca rekreacji, a zabytkowe budynki Łazienek Rzecznych odzyskały dawny blask. Dzieci zyskały nad Wartą atrakcyjną przestrzeń dzięki rewaloryzacji historycznego kompleksu Młodzieżowego Domu Kultury „Dzieciniec pod Słońcem”. Od 2014 roku rozbudowywana jest Wartostrada, dzięki której brzegi rzeki stały się doskonałym terenem do aktywnego wypoczynku i rekreacji dla tysięcy mieszkańców miasta. Na 3 kilometrowym śródmiejskim odcinku Warty trwa również wymiana betonowych opasek wzdłuż brzegu rzeki oraz budowana jest ścieżka z tłucznia dla spacerowiczów. Jest to rozwiązanie w pełni ekologiczne i dostosowane do prognozowanych zmian klimatu.
Ogromną zmianą była również rozpoczęta w 2017 r. rewaloryzacja ulicy Św. Marcin. Dzięki niej zaniedbany wcześniej fragment miasta stał się szeroką, nowoczesną aleją spacerową, przyjazną pieszym oraz miejscem spotkań i wypoczynku. Na ulicy pojawiły się ogródki gastronomiczne, ławki, zieleń, a budowa nowego przystanku tramwajowego u zbiegu ulic Św. Marcin i Ratajczaka ułatwiła podróżowanie po centrum i wygenerowała ruch w tej części miasta.
Dzięki przebudowie ul. Taczaka, Garncarskiej, Jackowskiego, Rybaki i Kwiatowej w centrum miasta pojawiło się więcej roślin, zniknęły bariery architektoniczne, a ruch samochodowy został uspokojony. Ulice te stały się tzw. strefą zamieszkania lub strefą tempo 30 z preferencją dla pieszych.
Poznań stawia na zieleń
Tym, co stanowi o jakości przestrzeni publicznej i jej odbiorze społecznym, jest bez wątpienia zieleń. Tam gdzie jest to możliwe, sadzona jest ona w gruncie, a tam, gdzie infrastruktura podziemna jest zbyt gęsta – pojawia się w donicach. Nowe rośliny dodały życia i uroku ulicom: Garbary, Paderewskiego, Wielkiej, Jeżyckiej, Poznańskiej i Estkowskiego. Zrewaloryzowano park Drwęskich i skwer Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W gęstej zabudowie Poznania stworzono parki kieszonkowe – niewielkie enklawy zieleni i spokoju. Można w nich odpocząć np. u zbiegu ulic Dąbrowskiego i Janickiego czy przy ul. Kolejowej.
W 2019 roku ruszył też program zagospodarowania nieużytków w śródmieściu na tereny zieleni – pod nazwą „Zasadzka na Fyrtle”. To przedsięwzięcie, którego założeniem jest zagospodarowanie zaniedbanych terenów i zmiana ich w zieloną przestrzeń służącą mieszkańcom. Sam projekt powstaje w ścisłej współpracy z przedstawicielami lokalnej społeczności. Dotychczas utworzono 3 skwery na Wildzie przy ul. Traugutta, Roboczej oraz na skrzyżowaniu ulic Prądzyńskiego i Umińskiego. W trakcie projektowania są kolejne działki na Jeżycach, Łazarzu i Śródce. Od kilkunastu lat dzięki akcji „odmień swoje podwórko” poznaniacy w ramach sąsiedzkiej współpracy porządkują i urządzają zielenią swoje najbliższe otoczenie.
Zmieniają się ludzie – razem można więcej
Zmiany przestrzeni pociągają za sobą zmiany w zachowaniu mieszkańców – we wspólnej i zadbanej przestrzeni poznawanie sąsiadów staje się dużo łatwiejsze. Wśród licznych wydarzeń kulturalnych, które potwierdzają tę zasadę, można wymienić m.in. Średniowieczny Targ Śródecki, Dzień Sąsiada na Śródce i ul. Św. Marcin, projekt „Rewitalizacja w budowie – tworzymy zręby rewitalizacji w Polsce”, Salony Muzyczne na Śródce czy Urodziny Mostu Jordana.
Tworzą się Lokalne Koalicje mieszkańców i przedsiębiorców, takie jak: Stowarzyszenie Chwaliszewo, Koalicja Św. Marcin, Stowarzyszenie Przyjaciół Śródki i Okolic ŚRÓDEJA, a wspólne działania edukacyjne ułatwiają poznaniakom i poznaniankom kształtowanie otoczenia. Miasto wykorzystuje także potencjał wyższych uczelni, współpracując ze studentami przy opracowywaniu projektów z zakresu zagospodarowania przestrzennego miejsc publicznych.
Rozkwita Stare Miasto i jego życie kulturalne – m.in. dzięki konkursowi Centrum Warte Poznania, który pozwala wyłonić i realizować ciekawe projekty artystyczne i edukacyjne, uatrakcyjniające centrum. Podobną rolę pełni program Kulturalny Stary Rynek – jedno z kilku przedsięwzięć grantowych, które wspiera stowarzyszenia prowadzące działalność kulturalną.
Wiele dzieje się również w innych częściach Poznania. Tradycją jest już Lato na Madalinie – cykl letnich wydarzeń społeczno-kulturalnych dla mieszkańców na terenie dawnej zajezdni tramwajowej czy Dni Twierdzy Poznań – święto miłośników fortyfikacji, architektury militarnej i historii.
Wiele spośród poznańskich projektów jest naprawdę innowacyjnych. Wśród nich warto wymienić m.in. Inkubator Kultury PIREUS na Łazarzu, służący mieszkańcom okolicy oraz lokalnym podmiotom rozpoczynającym działalność kulturalno-społeczną. Aktywność podmiotów kulturalnych wspiera także ZKZL, który przygotował program, umożliwiający tańszy najem lokali na tego typu działalność.
Aby przyspieszyć i ułatwić proces rewitalizacji, Miasto proponuje liczne ulgi finansowe – np. zwolnienia z podatku od nieruchomości przy remoncie elewacji budynków w śródmieściu, preferencyjne stawki podatku od nieruchomości na wybranych obszarach czy dotacje konserwatorskie na remonty zabytków.
Kolejne zmiany przed nami
W tym roku zakończy się przebudowa placu Kolegiackiego. Dawny parking i nieużytkowy skwer zmienią się w bogaty w zieleń plac publiczny z atrakcyjną ekspozycją reliktów dawnej kolegiaty Św. Marii Magdaleny, współczesną rzeźbą i fontanną. Będzie to atrakcyjne miejsce spotkań w otoczeniu ogródków gastronomicznych i historią w tle na „zapleczu” Starego Rynku.
Z końcem roku do użytku oddana zostanie również przestrzeń rynku Łazarskiego, która przejdzie wielką transformację. Oprócz nowoczesnego i zadaszonego targowiska pojawi się tam fontanna, skwer z miejscem rekreacji dla dzieci oraz plenerowe schody amfiteatralne, umożliwiające organizację wydarzeń kulturalnych i spotkań lokalnej społeczności.
W najbliższych tygodniach rozpocznie się także przebudowa kolejnych ulic w śródmieściu w ramach projektu Program Centrum. Na początku prace budowlane obejmą wąski odcinek ul. Św. Marcin i al. Marcinkowskiego, a następnie również plac Wolności oraz ul. 27 Grudnia i Gwarną. Ważnym elementem wspomnianej inwestycji jest budowa trasy tramwajowej w ul. Ratajczaka i przebudowa jednego z największych w mieście węzłów komunikacyjnych u zbiegu ulic: Królowej Jadwigi, Al.Niepodległości, ul. Kościuszki i Niezłomnych oraz ul. Św.Marcin, ul. Towarowej i Al.Niepodległości.
Na ul. Św. Marcin w budynku dawnego Collegium Historicum (obecnie Collegium Martineum) powstaje Centrum Szyfrów Enigma. To nie tylko miejsce wspominające rolę i wkład poznańskich matematyków w zakończenie II Wojny Światowej, ale także przestrzeń dydaktyczna, pozwalająca dzieciom i młodzieży zrozumieć i polubić matematykę.
Trwają już również prace związane z realizacją projektu rewaloryzacji płyty Starego Rynku wraz z przekształceniem ul. J.B. Quadro w pasaż kultury.
Miasto nie zapomina również o działaniach społecznych. W trakcie opracowania jest lokalny plan działania dla Dolnego Łazarza. Kontynuowana jest współpraca z lokalnymi koalicjami mieszkańców, jak również wspierane są nowe inicjatywy (np. dotyczące ul. Garbary). Aktualnie trwa nabór do kolejnej edycji programu „Odmień swoje podwórko” – na zgłoszenia mieszkańców chętnych do udziału w akcji czekamy do 24 marca br. Kontynuowane będą również działania edukacyjne dotyczące zagospodarowania i dbania o wspólną przestrzeń sąsiedzką, realizowane pod hasłem „wspólna nie znaczy niczyja”.
Planów na ulepszanie przestrzeni Poznania i poprawę jakości życia mieszkańców jest wiele. Bezcenną wartością tych projektów jest to, że realizowane są przy udziale lokalnych społeczności, które najlepiej znają swoje najbliższe otoczenie i jasno określają swoje potrzeby.
(UMP)