Pokojową Nagrodę Nobla 2023 przyznano Narges Mohammadi „za walkę z uciskiem kobiet w Iranie oraz walkę na rzecz promowania praw człowieka i wolności dla wszystkich.”
Jej odważna walka pociągnęła za sobą ogromne koszty osobiste. W sumie reżim aresztował ją 13 razy, pięć razy skazał i skazał ją łącznie na 31 lat więzienia i 154 baty. Mohammadi nadal przebywa w więzieniu.
We wrześniu 2022 r. młoda Kurdyjka, Mahsa Jina Amini, została zamordowana w areszcie irańskiej policji ds. moralności. Jej zabójstwo wywołało największe demonstracje polityczne przeciwko teokratycznemu reżimowi w Iranie od czasu jego dojścia do władzy w 1979 r. Pod hasłem „Kobieta – Życie – Wolność” setki tysięcy Irańczyków wzięło udział w pokojowych protestach przeciwko brutalności władz i uciskowi kobiet. Reżim ostro stłumił protesty: zginęło ponad 500 demonstrantów. Tysiące zostało rannych, w tym wielu oślepionych gumowymi kulami wystrzelonymi przez policję. Co najmniej 20 000 osób zostało aresztowanych i przetrzymywanych w areszcie reżimu.
Przyjęte przez demonstrantów motto – „Kobieta – Życie – Wolność” – trafnie wyraża poświęcenie i pracę Narges Mohammadi.
Kobieta. Walczy o kobiety przeciwko systematycznej dyskryminacji i uciskowi.
Życie. Wspiera walkę kobiet o prawo do pełnego i godnego życia. Ta walka w całym Iranie spotkała się z prześladowaniami, więzieniem, torturami, a nawet śmiercią.
Wolność. Walczy o wolność słowa i prawo do niezależności, a także przeciwko przepisom wymagającym od kobiet pozostawania poza zasięgiem wzroku i zakrywania ciała. Żądania wolnościowe wyrażane przez demonstrantów dotyczą nie tylko kobiet, ale całego społeczeństwa.
Już w latach 90. jako młoda studentka fizyki Narges Mohammadi wyróżniała się jako orędowniczka równości i praw kobiet. Po ukończeniu studiów pracowała jako inżynier i felietonistka w różnych gazetach reformatorskich. W 2003 roku związała się z Centrum Obrońców Praw Człowieka w Teheranie, organizacją założoną przez laureatkę Pokojowej Nagrody Nobla Shirin Ebadi. W 2011 r. Mohammadi została po raz pierwszy aresztowana i skazana na wiele lat więzienia za wysiłki na rzecz pomocy uwięzionym działaczom i ich rodzinom.
Dwa lata później, po zwolnieniu za kaucją, Mohammadi zaangażowała się w kampanię przeciwko stosowaniu kary śmierci. Iran od dawna należy do krajów, w których dokonuje się rocznie największej liczby egzekucji na swoich mieszkańcach. Tylko od stycznia 2022 r. w Iranie karę śmierci skazano na ponad 860 więźniów.
Jej działalność przeciwko karze śmierci doprowadziła do ponownego aresztowania Mohammadi w 2015 r. i wyroku dodatkowych lat za murami. Po powrocie do więzienia zaczęła sprzeciwiać się systematycznemu stosowaniu przez reżim tortur i przemocy na tle seksualnym wobec więźniów politycznych, zwłaszcza kobiet, praktykowanych w irańskich więzieniach.
O ubiegłorocznej fali protestów dowiedzieli się więźniowie polityczni przetrzymywani w okrytym złą sławą więzieniu Evin w Teheranie. Po raz kolejny przywództwo Mohammadi objęła. Z więzienia wyrażała poparcie dla demonstrantów i organizowała akcje solidarnościowe wśród współwięźniów. W odpowiedzi władze więzienne nałożyły jeszcze bardziej rygorystyczne warunki. Mohammadi miała zakaz odbierania połączeń telefonicznych i gości. Mimo to udało jej się przemycić artykuł, który „New York Times” opublikował w pierwszą rocznicę zabójstwa Mahsy Jiny Amini. Przesłanie brzmiało: „Im więcej nas zamykają, tym silniejsi się stajemy”. Po przebyciu niewoli Mohammadi pomogła dopilnować, aby protesty nie wygasły.
Narges Mohammadi jest kobietą, obrończynią praw człowieka i bojowniczką o wolność. Przyznając jej tegoroczną Pokojową Nagrodę Nobla, Norweski Komitet Noblowski pragnie uhonorować jej odważną walkę o prawa człowieka, wolność i demokrację w Iranie. Tegoroczna Nagroda Pokojowa jest także wyrazem uznania dla setek tysięcy ludzi, którzy w poprzednim roku demonstrowali przeciwko polityce reżimu teokratycznego polegającej na dyskryminacji i ucisku wymierzonej w kobiety. Tylko zapewniając wszystkim równe prawa, świat może osiągnąć braterstwo między narodami, które starał się promować Alfred Nobel. Nagroda dla Nargesa Mohammadiego jest zgodna z długą tradycją, zgodnie z którą Norweski Komitet Noblowski przyznaje Pokojową Nagrodę osobom działającym na rzecz sprawiedliwości społecznej, praw człowieka i demokracji. Są to ważne warunki wstępne trwałego pokoju.
Wysokość nagrody: 11 milionów koron szwedzkich.
Liczba Pokojowych Nagród Nobla
Od 1901 r. przyznano 104 Pokojowe Nagrody Nobla. Nie przyznano ich 19 razy: w latach 1914–1916, 1918, 1923, 1924, 1928, 1932, 1939–1943, 1948, 1955–1956, 1966–1967 i 1972.
Czy wiedziałeś/aś?
- W momencie wręczenia tej nagrody pięciu laureatów Nagrody Pokojowej przebywało w wiezieniu: Carla von Ossietzky’ego, Aung San Suu Kyi, Liu Xiaobo, Alesa Bialiatskiego i Nargesa Mohammadi.
- Do tej pory Pokojową Nagrodę Nobla otrzymało 19 kobiet:
1905 – Bertha von Suttner
1931 – Jane Addams
1946 – Emily Greene Balch
1976 – Betty Williams
1976 – Mairead Corrigan
1979 – Mother Teresa
1982 – Alva Myrdal
1991 – Aung San Suu Kyi
1992 – Rigoberta Menchú Tum
1997 – Jody Williams
2003 – Shirin Ebadi
2004 – Wangari Maathai
2011 – Ellen Johnson Sirleaf
2011 – Leymah Gbowee
2011 – Tawakkol Karman
2014 – Malala Yousafzai
2018 – Nadia Murad
2021 – Maria Ressa
2023 – Narges Mohammadi
- Nagrodzono 27 różnych organizacji.
- Jak dotąd najmłodszą laureatką Pokojowej Nagrody Nobla jest Malala Yousafzai, która w chwili przyznania Pokojowej Nagrody w 2014 roku miała 17 lat.
- Najstarszym dotychczasowym laureatem Pokojowej Nagrody Nobla jest Joseph Rotblat, który w chwili przyznania tej nagrody w 1995 r. miał 87 lat.
Nagrody Nobla 2023. Terminarz
- Nauki ekonomiczne – poniedziałek, 9 października o godz. 11:45
Kto wybiera laureatów Nagrody Nobla?
W swoim testamencie Alfred Nobel wyraźnie wskazał instytucje odpowiedzialne za nagrody, które pragnął ustanowić: Królewską Szwedzką Akademię Nauk w przypadku Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki i chemii, Karoliński Instytut w przypadku Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny, Szwedzka Akademia ds. Literackiej Nagrody Nobla oraz pięcioosobowy komitet wybierany przez norweski parlament (Storting) do Pokojowej Nagrody Nobla.
W 1968 roku Sveriges Riksbank ustanowił Nagrodę Sveriges Riksbank w dziedzinie nauk ekonomicznych ku pamięci Alfreda Nobla. Od 1969 roku Królewska Szwedzka Akademia Nauk otrzymała zadanie wyłaniania Laureatów w dziedzinie nauk ekonomicznych.