Sąd wskazał, że organy administracji należycie wykazały, iż pomnik propaguje ustrój komunistyczny, a zatem powinien zostać usunięty.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie 13 września br. przychylił się do argumentacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i oddalił skargę Gminy Miasto Olsztyn na decyzję ministra, utrzymującą w mocy wcześniejszą decyzję Wojewody Warmińsko-Mazurskiego w sprawie usunięcia pomnika Wyzwolenia Ziemi Warmińsko Mazurskiej (zwanego wcześniej pomnikiem Wdzięczności dla Armii Radzieckiej”), usytuowanego na placu Xawerego Dunikowskiego w Olsztynie.
– Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę Gminy Olsztyn na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ta decyzja dotyczyła tego, że tzw. pomnik Wdzięczności dla Armii Czerwonej w Olsztynie, zwany szubienicami, powinien zniknąć z przestrzeni publicznej. Zgodnie z ustawą o dekomunizacji, takie pomniki w Polsce nie powinny stać. Dziwny upór prezydenta Olsztyna, żeby nie usuwać tego pomnika, doprowadził do tego, że ten straszliwy pomnik komunizmu wciąż szpeci Olsztyn – skomentował decyzję sądu minister Piotr Gliński.
– Chcę podziękować przede wszystkim swoim współpracownikom, bo to dzięki ich profesjonalnej argumentacji możemy wreszcie powiedzieć, że prezydent Olsztyna jest zobowiązany do usunięcia tego pomnika z przestrzeni publicznej. Dziękuję też lokalnym olsztyńskim społecznikom, którzy od lat walczyli o to, żeby ta haniebna pamiątka komunizmu zniknęła z Olsztyna – dodał szef resortu kultury.
Historia olsztyńskich szubienic
Olsztyński pomnik wg projektu Xawerego Dunikowskiego został wzniesiony w latach 1949-1953 w celu upamiętnienia Armii Czerwonej, której działania zbrojne, choć prowadziły do pokonania III Rzeszy oraz likwidacji okupacyjnych rządów państwa niemieckiego, nie oznaczały odzyskania suwerenności przez Polskę – niosły ze sobą terror o charakterze politycznym i często pospolitą przemoc, a w perspektywie dłuższej – utrwalenie narzuconego przez Związek Sowiecki systemu i aparatu władzy.
Zgodnie z art. 5a ust. 1 ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów użyteczności publicznej oraz pomniki – tzw. ustawy dekomunizacyjnej, pomniki nie mogą upamiętniać osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących komunizm lub inny ustrój totalitarny, ani w inny sposób takiego ustroju propagować. Ponieważ pomnik w Olsztynie jest takim upamiętnieniem, Wojewoda Warmińsko-Mazurskiego decyzją z dnia 26 stycznia 2023 r., nałożył na Gminę Olsztyn obowiązek usunięcia pomnika „Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej” (pomnika „Wdzięczności dla Armii Radzieckiej”, tzw. szubienic) w Olsztynie. Tę decyzję – po przeprowadzeniu analizy akt sprawy i zgromadzonych dowodów – podtrzymał w maju br. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, do którego Gmina Olsztyn złożyła odwołanie.
Na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, utrzymującą w mocy decyzję Wojewody Warmińsko-Mazurskiego, Gmina Olsztyn złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Sąd przychylił się do argumentacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i oddalił skargę Gminy Olsztyn. Wyrok nie jest prawomocny.