Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii 2024 otrzymali: David Baker „za obliczeniowe projektowanie białek” oraz Demis Hassabis i John Jumper „za przewidywanie struktury białek”.
Złamali kod niesamowitych struktur białek
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii 2024 dotyczy białek, genialnych narzędzi chemicznych życia. David Baker dokonał niemal niemożliwego wyczynu zbudowania zupełnie nowych rodzajów białek. Demis Hassabis i John Jumper opracowali model sztucznej inteligencji, aby rozwiązać 50-letni problem: przewidywanie złożonych struktur białek. Te odkrycia mają ogromny potencjał.
Różnorodność życia świadczy o niesamowitej zdolności białek jako narzędzi chemicznych. Kontrolują i napędzają wszystkie reakcje chemiczne, które razem stanowią podstawę życia. Białka pełnią również funkcję hormonów, substancji sygnałowych, przeciwciał i budulca różnych tkanek.
„Jedno z odkryć, które zostaną docenione w tym roku, dotyczy budowy spektakularnych białek. Drugie dotyczy spełnienia 50-letniego marzenia: przewidywania struktur białek na podstawie ich sekwencji aminokwasowych. Oba te odkrycia otwierają ogromne możliwości” – mówi Heiner Linke, przewodniczący Komitetu Noblowskiego w dziedzinie chemii.
Białka składają się zazwyczaj z 20 różnych aminokwasów, które można opisać jako budulec życia. W 2003 roku David Bakerowi udało się wykorzystać te bloki do zaprojektowania nowego białka, które nie przypominało żadnego innego białka. Od tego czasu jego grupa badawcza stworzyła jedno pomysłowe białko po drugim, w tym białka, które można wykorzystać jako produkty farmaceutyczne, szczepionki, nanomateriały i maleńkie czujniki.
Drugie odkrycie dotyczy przewidywania struktur białek. W białkach aminokwasy są połączone ze sobą w długie łańcuchy, które składają się, tworząc trójwymiarową strukturę, która jest decydująca dla funkcji białka. Od lat 70. naukowcy próbowali przewidywać struktury białek na podstawie sekwencji aminokwasów, ale było to niezwykle trudne. Jednak cztery lata temu nastąpił oszałamiający przełom.
W 2020 roku Demis Hassabis i John Jumper zaprezentowali model sztucznej inteligencji o nazwie AlphaFold2. Dzięki niemu byli w stanie przewidzieć strukturę praktycznie wszystkich 200 milionów białek zidentyfikowanych przez naukowców. Od czasu ich przełomu AlphaFold2 był używany przez ponad dwa miliony osób ze 190 krajów. Wśród niezliczonej liczby zastosowań naukowych, naukowcy mogą teraz lepiej zrozumieć oporność na antybiotyki i tworzyć obrazy enzymów, które mogą rozkładać plastik.
Życie nie mogłoby istnieć bez białek. To, że możemy teraz przewidywać struktury białek i projektować własne białka, przynosi ludzkości największe korzyści.
Nobliści
David Baker, urodzony w 1962 r. w Seattle, WA, USA. Doktorat z 1989 r. na University of California, Berkeley, CA, USA. Profesor na University of Washington, Seattle, WA, USA.
Demis Hassabis, urodzony w 1976 r. w London, UK. Doktorat z 2009 r. na University College London, UK. Dyrektor generalny Google DeepMind, London, UK.
John M. Jumper, urodzony w 1985 r. w Little Rock, AR, USA. Doktorat z 2017 r. na University of Chicago, IL, USA. Starszy naukowiec badawczy w Google DeepMind, London, UK.
Kwota nagrody: 11 milionów koron szwedzkich, z czego połowa dla Davida Bakera, a druga połowa wspólnie dla Demisa Hassabisa i Johna Jumpera.
Wszystkie Nagrody Nobla w dziedzinie chemii
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii została przyznana 116 razy 197 laureatom Nagrody Nobla w latach 1901–2024. Frederick Sanger i Barry Sharpless otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii dwukrotnie. Oznacza to, że łącznie 195 osób otrzymało Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Kliknij łącza, aby uzyskać więcej informacji.
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii 2023
Moungi Bawendi, Louis Brus i Aleksey Yekimov
„za odkrycie i syntezę kropek kwantowych”
Nagrody Nobla 2024. Terminarz
- Literatura – czwartek, 10 października o godzinie 13:00
- Pokojowa Nagroda Nobla – piątek, 11 października, godz. 11:00
- Nauki ekonomiczne – poniedziałek, 14 października o godz. 11:45