– Polska od kilku lat przygotowywała się do odejścia od rosyjskich dostaw węglowodorów.
Plan derusyfikacji w polskiej gospodarce zakłada odejście od rosyjskiego węgla, gazu i ropy do końca tego roku. Surowce są narzędziem w rękach Putina – narzędziem szantażu, a od lutego także narzędziem, które pomaga rosyjskim działaniom wojennym. Szef polskiego rządu wyraził stanowczy sprzeciw wobec wspierania w ten sposób Rosji. Wzywamy wszystkich w Europie, aby poszli w nasze ślady – apeluje premier Mateusz Morawiecki.
Derusyfikacja węglowodorów
Szef polskiego rządu zapowiedział odejście od węgla rosyjskiego najpóźniej w maju tego roku. Zapewnił, że rząd dołoży wszelkich starań, by do końca tego roku odejść także od rosyjskiej ropy. W podobnym terminie zakończą się dostawy gazu z Rosji.
To inwestycje w zakresie infrastruktury gazowej, związane z ropą oraz zwiększeniem polskiego wydobycia węgla – w połączeniu z importami z różnych krajów, przygotowały Polskę na niezależność.
Od 2015 do 2021 roku udział rosyjskiej ropy w imporcie do Polski spadł o 25 pp.
– Jak patrzymy na porównanie z lat 2010-2014, to około 90% ropy zużywanej na polskim rynku to ropa rosyjska. Od roku 2015-16 rozpoczął się proces dywersyfikacji i proces derusyfikacji tego ważnego surowca – podkreślił premier Mateusz Morawiecki.
Spadek zanotowaliśmy również w zakresie importu gazu ziemnego. Jeszcze w 2015 roku import tego surowca stanowił 72%, w 2021 roku – 57%. Już od przyszłego roku zupełnie odejdziemy od importu rosyjskiego gazu. Jest to możliwe dzięki realizacji konsekwentnego planu uniezależnienia się. To inwestycje w zakresie infrastruktury gazowej m.in. gazoport w Świnoujściu czy Baltic Pipe.
Unijny podatek od rosyjskich surowców
Premier zaapelował także do Komisji Europejskiej o wprowadzenie podatku od rosyjskich węglowodorów. Szef polskiego rządu wyraźnie zaznaczył:
– Nie może być powtórki z tamtej niedobrej polityki, która nie tylko uzależniała od Rosji, ale także dawała środki na to, żeby Putin i Rosja mogli budować swój arsenał wojenny i zaatakować sąsiadów.
Podatek ma na celu wyrównanie zasad na jednolitym rynku europejskim. Umożliwi obronę przed nieuczciwą konkurencją. Premier apelował także do wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej do przygotowania planów odejścia od rosyjskich dostaw.
– Przekonujemy nie od kilku tygodni, nie od kilku miesięcy, ale od kilku lat, żeby zabrać Putinowi narzędzia szantażu z jego arsenału. Dziś to narzędzie szantażu przekształciło się także w narzędzie wojny. Dlatego wzywamy wszystkich w Europie, aby poszli w nasze ślady – zwrócił uwagę szef polskiego rządu.
Polityka energetyczna Polski
29 marca 2022 r. Rada Ministrów przyjęła założenia do aktualizacji Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. Rząd dodał zasadniczy filar jakim jest suwerenność. Najważniejsze zmiany to m.in.:
- zwiększenie dywersyfikacji technologicznej i rozbudowa mocy opartych o źródła krajowe;
- dalszy rozwój odnawialnych źródeł energii;
- poprawna efektywności energetycznej;
- dalsza dywersyfikacja dostaw i zapewnienie alternatyw dla węglowodorów;
- wdrożenie energetyki jądrowej;
- rozwój sieci i magazynowanie energii.
Założenia do aktualizacji Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040) – wzmocnienie bezpieczeństwa i niezależności energetycznej
Rada Ministrów przyjęła założenia do aktualizacji Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040) – wzmocnienie bezpieczeństwa i niezależności energetycznej, przedłożone przez ministra klimatu i środowiska.
Rząd aktualizuje założenia „Polityki energetycznej Polski do 2040 r.”, aby zneutralizować lub ograniczyć ryzyka związane z potencjalnymi sytuacjami kryzysowymi w kraju oraz na arenie międzynarodowej. Wpisuje się to również w realizację głównego celu polityki energetycznej, tj. zagwarantowania bezpieczeństwa energetycznego, przy zapewnieniu konkurencyjności gospodarki i zmniejszeniu oddziaływania sektora energii na środowisko.
Aktualna sytuacja międzynarodowa wpływa na wiele aspektów związanych z polityką energetyczną i powoduje konieczność zmiany podejścia do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego w kierunku większej dywersyfikacji i niezależności. Rewizja „Polityki energetycznej Polski do 2040 r.” będzie mieć na celu dobranie odpowiedniej ścieżki w nowej sytuacji geopolitycznej i gospodarczej, mając na uwadze również ochronę odbiorców przed nadmiernym wzrostem cen energii i pogłębianiem ubóstwa energetycznego.
Zaktualizowana polityka energetyczna Polski musi uwzględniać również suwerenność energetyczną, której szczególnym elementem jest zapewnienie szybkiego uniezależnienia krajowej gospodarki od importowanych paliw kopalnych (węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny) oraz pochodnych (LPG, olej napędowy, benzyna, nafta) z Rosji oraz innych krajów objętych sankcjami gospodarczymi. Chodzi o dywersyfikację dostaw, inwestycje w moce produkcyjne, infrastrukturę liniową i magazynowanie oraz w alternatywne paliwa.
W pozostałych filarach polityki energetycznej Polski – sprawiedliwa transformacja, budowa zeroemisyjnego systemu oraz poprawa jakości powietrza – działania ograniczające zapotrzebowanie na paliwa kopalne z Rosji i innych krajów objętych sankcjami gospodarczymi będą przyspieszane w celu zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego Polski, a jednocześnie nastawione na budowanie innowacyjności gospodarki i jej wzmocnienie.
Najważniejsze zmiany w „Polityce energetycznej Polski do 2040 r.”
- Zwiększenie dywersyfikacji technologicznej i rozbudowa mocy opartych o źródła krajowe
- Konsekwentnie realizowane będzie dążenie Polski do pokrycia zapotrzebowania na moc elektryczną zdywersyfikowanymi technologicznie źródłami krajowymi w celu utrzymania wysokiego stopnia niezależności energetycznej.
- Inwestycje w sektorze energetycznym będą ukierunkowane na zapewnienie stabilności pracy systemów energetycznych z uwzględnieniem ograniczania wpływu sektora na środowisko życia człowieka.
- Dalszy rozwój odnawialnych źródeł energii
- Zdynamizowanie rozwoju OZE we wszystkich sektorach będzie odpowiadać na wyzwania związane z niezależnością i suwerennością. Jednocześnie będzie to uwzględniać poprawę jakości życia wynikającą z lepszej jakości środowiska naturalnego.
- Równolegle obecna sytuacja gospodarcza i polityczna w Europie, która ogranicza możliwość importu surowców energetycznych z Rosji wymusza na państwach członkowskich UE działania zmierzające do szybszej integracji OZE.
- W perspektywie 2040 r. dążyć się będzie do tego, aby ok. połowa produkcji energii elektrycznej pochodziła z odnawialnych źródeł. Obok dalszego rozwoju mocy wiatrowych i słonecznych, zintensyfikowane będą działania mające na celu rozwój wykorzystania OZE niezależnych od warunków atmosferycznych, czyli wykorzystujących energię wody, biomasy, biogazu, czy ciepła ziemi. Szczególnie pożądane będzie wykorzystanie OZE w klastrach energii i spółdzielniach energetycznych oraz w ramach instalacji hybrydowych.
- Zwiększone zostanie wsparcie finansowe w instrumentach wspierających samowystarczalność energetyczną gospodarstw domowych.
- Poprawa efektywności energetycznej
- Polska będzie dążyć do poprawy efektywności energetycznej, która ogranicza popyt na energię, a tym samym redukuje zapotrzebowanie na surowce oraz skutki potencjalnych braków dostaw energii.
- Chodzi o działania mające na celu termomodernizację i renowację budynków, co będzie mieć również istotne znaczenie dla ochrony gospodarstw domowych przed ubóstwem energetycznym. Programy wsparcia termomodernizacji, tj. „Czyste Powietrze” będą nastawione na umożliwienie wykorzystania niskotemperaturowych źródeł ciepła przy zachowaniu komfortu cieplnego odbiorców.
- Niezbędne jest również wzmocnienie działań poprawiających efektywność procesową i zmniejszającej wykorzystanie energii w przemyśle.
- Dalsza dywersyfikacja dostaw i zapewnienie alternatyw dla węglowodorów
- Polska będzie dążyć do stopniowego zmniejszania zależności gospodarki od gazu ziemnego i ropy naftowej, jednakże w perspektywie najbliższych dekad wciąż niezbędne jest zagwarantowanie pewności ich dostaw do odbiorców.
- Z tego względu kontynuowana będzie dywersyfikacja źródeł, kierunków i dróg dostaw tych surowców, która obejmować będzie w szczególności uniezależnienie od dostaw z Rosji i innych państw objętych sankcjami gospodarczymi.
- Przyspieszona zostanie budowa gazowego pływającego terminalu FSRU w Zatoce Gdańskiej wraz z rozbudową sieci krajowej oraz rozbudową podziemnych magazynów gazu ziemnego.
- Nasz kraj będzie dążyć do zastępowania popytu na gaz ziemny gazami zdekarbonizowanymi oraz innymi sprawdzonymi paliwami, m.in. poprzez rozwój technologii bazujących na wodorze, które stanowią realną alternatywę dla wykorzystania gazu ziemnego.
- Aby ograniczyć popyt na paliwa płynne zintensyfikowane będą działania związane z wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii w transporcie, tj. biokomponentów w paliwach ciekłych, biometanu, wodoru, niskoemisyjnych paliw syntetycznych, czy energii elektrycznej. Silniej promowane będzie również wykorzystanie „czystego” transportu publicznego, zmiana przyzwyczajeń kierowców do bardziej ekologicznych sposobów jazdy, czy szersze wykorzystanie transportu kolejowego do transportu towarów.
- Dostosowanie decyzji inwestycyjnych w gazowe moce wytwórcze do dostępności paliwa
- Jednostki gazowe wciąż będą miały znaczenie dla regulowania pracy systemu energetycznego, jednak ze względu na zmianę sytuacji geopolitycznej i brak przewidywalności na rynku gazu w ujęciu średniookresowym zwiększeniu może ulec poziom wykorzystania istniejących jednostek węglowych. Również w konsekwencji tych zmian plany inwestycyjne dotyczące nowych mocy gazowych powinny podlegać weryfikacji pod kątem ekonomiki produkcji.
- Co szczególnie istotne w ciepłownictwie – tempo konwersji jednostek węglowych na jednostki gazowe będzie zależne od dostępności surowca. Jednocześnie poszukiwane będą możliwości wykorzystania innych źródeł energii, stanowiących realną alternatywę dla wykorzystania gazu ziemnego w ciepłownictwie. Powinno przyczynić się to również do budowy efektywnych systemów ciepłowniczych.
- Wykorzystanie jednostek węglowych
- Wykorzystanie krajowych złóż węgla kamiennego może ulegać okresowemu zwiększaniu w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa energetycznego państwa. Tempo ograniczania wydobycia i wykorzystania węgla może ulec niewielkiemu spadkowi w stosunku do dotychczasowych scenariuszy ze względu na możliwą potrzebę dłuższej niż przewidywano eksploatacji poszczególnych istniejących jednostek węglowych, biorąc pod uwagę potencjalne zakłócenia w imporcie surowców energetycznych.
- Dla zapewnienia ciągłości dostaw podjęte zostaną działania mające na celu utrzymanie gotowości do pracy jednostek węglowych zgodnie z ich technicznym czasem życia, który jest dłuższy niż wynika to z przesłanek ekonomicznych, wrażliwych na ceny uprawnień do emisji CO2.
- W tym celu zweryfikowana zostanie możliwość modernizacji istniejących jednostek wytwórczych. Pozwoli to na ich wykorzystanie przy lepszych parametrach pracy i niższym obciążeniu środowiska, co wpłynie również na ekonomiczne przesłanki ich wykorzystania. Inwestycje te przyczynią się do zapewniania lepszych warunków integracji OZE w systemie elektroenergetycznym, ze względu na zagwarantowanie odpowiedniej rezerwy mocy.
- Elementem nowego dokumentu będzie plan wykorzystania istniejących jednostek wytwórczych z uwzględnieniem możliwości zwiększenia efektywności i okresu funkcjonowania bloków węglowych wraz z niezbędnymi działaniami modernizacyjnymi i utrzymaniowymi na rzecz zapewnienia właściwego poziomu mocy stabilnych i właściwego bilansowa. Plan zostanie opracowany przy udziale zespołu ds. bezpieczeństwa energetycznego prowadzonego przez ministra ds. energii, a także ministra ds. aktywów państwowych oraz pełnomocnika ds. strategicznej infrastruktury energetycznej i spółek Skarbu Państwa.
- Aby optymalnie wykorzystać krajowe zasoby surowcowe, technologiczne i infrastrukturalne, zintensyfikowane będą również działania mające na celu rozwój czystych technologii węglowych (CTW). Wzmocni to bezpieczeństwo energetyczne przy wykorzystaniu nowoczesnych i niskoemisyjnych technologii oraz budowaniu krajowych przewag konkurencyjnych.
- Wdrożenie energetyki jądrowej
- Konsekwentnie wdrażana będzie energetyka jądrowa oparta przede wszystkim o duże reaktory (powyżej 1000 MW), która ma niską wrażliwość na przerwy w dostawach paliwa oraz zapewnia dostawy stabilnej i czystej energii. Jednocześnie rygorystyczne normy światowe dotyczące bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej zapewniają bezpieczeństwo eksploatacji elektrowni jądrowych i pozwalają na wyeliminowanie potencjalnych zagrożeń w sytuacjach kryzysowych.
- Równolegle do prowadzonych prac dotyczących budowy pierwszej polskiej elektrowni jądrowej oraz kompleksowej realizacji PPEJ kontynuowane będą wysiłki mające na celu perspektywiczne wdrożenie małych reaktorów modułowych (ang. small modular reactor, SMR). Wykorzystanie tej technologii do wytwarzania ciepła procesowego może stanowić w przemyśle i ciepłownictwie alternatywę dla jednostek konwencjonalnych. W elektroenergetyce tego typu rozproszone jednostki – nie zastępując systemowych dużych bloków jądrowych – mogą stanowić dodatkowy element dywersyfikacji struktury wytwarzania energii elektrycznej, stanowiąc czynnik wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego na poziomie lokalnym.
- Rozwój sieci i magazynowania energii
- Priorytetem pozostaną działania wzmacniające rozwój sieci elektroenergetycznych, mechanizmów automatyzacji oraz zapewniające wysoki poziom cyberbezpieczeństwa.
- Wraz z rosnącym udziałem OZE w systemie elektroenergetycznym konieczne jest również zwiększenie potencjału magazynowania energii elektrycznej i ciepła na poziomie prosumentów, wytwórców OZE, operatorów sieci oraz agregatorów. W związku z tym intensyfikowane będą prace związane z rozwojem magazynów energii, w tym elektrowni wodnych szczytowo-pompowych oraz magazynów prosumenckich, które wpłyną na redukcję skutków potencjalnych zakłóceń w wytwarzaniu lub przesyle energii. Perspektywicznie szczególną rolę w magazynowaniu energii będzie pełnić wodór, zwłaszcza ten pochodzący z OZE oraz zapewniający zagospodarowanie nadmiarowej generacji z OZE.
- Negocjacje zmian regulacji UE
- Polska będzie podejmować wysiłki negocjacyjne w celu reformy mechanizmów polityki klimatycznej Unii Europejskiej. Chodzi o to, aby możliwe było przeprowadzanie niskoemisyjnej i ambitnej transformacji, przyczyniając się do realizacji celów UE, przy uwzględnieniu czasowego zwiększonego wykorzystania konwencjonalnych mocy wytwórczych, bez ponoszenia nadmiernych kosztów wynikających z polityki klimatycznej.
- Konieczne jest zapewnienie adekwatnych środków finansowych, umożliwiających prowadzenie inwestycji zmniejszających ryzyko braków dostaw energii, spowodowane brakiem stabilnych źródeł wytwarzania. Podejmowane działania powinny być ukierunkowane na rozwój nowych niskoemisyjnych technologii i ich integracji w systemie. Takie wielokierunkowe podejście będzie jednocześnie wzmacniać elastyczność systemu energetycznego i bezpieczeństwo jego pracy oraz wykorzystywać krajowy i unijny potencjał techniczny, gospodarczy i kadrowy.