W odpowiedzi na liczne pytania dotyczące zmian przepisów o konfiskacie aut kierowcom za jazdę pod wpływem alkoholu, Ministerstwo Sprawiedliwości postanowiliśmy odnieść się do najważniejszych kwestii.
Przede wszystkim nie jest prawdą, że Ministerstwo Sprawiedliwości kierowane przez Adama Bodnara chce wykorzystać przepisy o konfiskacie aut kierowcom za jazdę w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, jako instrument służący do finansowania Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Penitencjarnej. Nie jest to prywatny fundusz Ministra Sprawiedliwości. Jak wskazuje jego nazwa, jest to państwowy Fundusz celowy, który służy wspieraniu osób pokrzywdzonych przestępstwami, a także osób, które utraciły zdrowie w wypadkach spowodowanych przez nietrzeźwych kierowców.
Sąd zdecyduje
O tym, czy nietrzeźwy kierowca zostanie ukarany nawiązką na Fundusz, zdecyduje nie Ministerstwo Sprawiedliwości czy sam Minister Sprawiedliwości, ale niezawisły i niezależny sąd.
Sąd kształtuje sankcję karną za konkretne przestępstwo w granicach przewidzianych ustawą, dostosowuje wymiar kary i środków karnych do osoby danego sprawcy. Ma również na uwadze stopień społecznej szkodliwości czynu, w tym stopnień zawinienia. Przy ewentualnym orzekaniu nawiązki, sąd będzie brał pod uwagę okoliczności sprawy i zasadę trafnej represji.
Warto zaznaczyć, że w przypadku wypadku lub katastrofy, jeśli sprawca był nietrzeźwy, już obecnie można w określonych okolicznościach orzec nawiązkę na rzecz Funduszu – art. 47 § 3 k.k.
Krytyka przepisów o obligatoryjności
Szereg krytycznych uwag dotyczących przepisów o konfiskacie pojazdów nietrzeźwym kierowcom pojawił się już podczas prac legislacyjnych nad projektem ustawy. Zostały one złożone m.in. przez Sąd Najwyższy, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajową Radę Radców Prawnych, Zespół ds. Prawa Karnego Stowarzyszenia Sędziów Polskich IUSTITIA, Stowarzyszenie Prokuratorów „Lex Super Omnia” czy Krakowski Instytut Prawa Karnego Fundacja. Zastrzeżenia do nowych przepisów zostały zawarte w opinii prawnej Biura Analiz Sejmowych dołączonej do nowelizacji Kodeksu karnego z 7 lipca 2022 r. (druk senacki nr 762). Krytyczne uwagi dotyczyły głównie obligatoryjności orzekania przepadku pojazdów.
Nałożony przez ustawodawcę na sąd obowiązek orzekania przepadku pojazdu mechanicznego stanowi istotne ograniczenie kompetencji sądu do sprawowania wymiaru sprawiedliwości.
Przepadek pojazdów występuje w systemach prawnych państw Unii Europejskiej, np. Belgii, Finlandii, Estonii, Luksemburga, Słowenii czy Włoch. W większości państw, w których taki środek karny został przewidziany, jest on orzekany fakultatywnie. Dzieje się tak z reguły w sytuacji, gdy dochodzi do skazania nietrzeźwego sprawcy wypadku drogowego albo jeżeli kierowca zostaje zatrzymany po raz kolejny za prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu.
Nowe przepisy o konfiskacie pojazdów
Obecne kierownictwo Ministerstwo Sprawiedliwości wzięło pod uwagę krytyczne opinie dotyczące przepisów regulujących konfiskatę pojazdów za jazdę w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Po przeprowadzeniu prac analitycznych i koncepcyjnych, w resorcie sprawiedliwości przygotowano projekt przepisów wyjaśniających niejasności wynikające z nowelizacji przepisów, które zostały ogłoszone w 2022 r. i weszły w życie 14 marca br.
Projekt ustawy został opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji (UD34). Teraz zostanie skierowany do szerokich konsultacji publicznych.