List otwarty osób ze świata kultury i sztuki ws. Malta Festival Poznań
17 lipca do biura Fundacji Malta wpłynął list otwarty zainicjowany przez osoby ze świata kultury i sztuki, który pozwalamy sobie udostępnić poniżej. Dziękujemy za poparcie wszystkim sygnatariuszom i sygnatariuszkom.
„Szanowni Państwo,
kultura ponownie staje się tematem debaty publicznej – czy w ogóle i komu jest potrzebna. Rozgrywki polityczne wokół Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, ekonomiczna zapaść Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy, a teraz Festiwalu Malta w Poznaniu. Głos w tej sprawie musi być stanowczy, nie możemy być obojętni wobec poddawania ważnych ośrodków kultury. To nie są tematy lokalne, a stanowisko decydentów wobec sztuki i kultury, wymaga od nas sprzeciwu.
Każda decyzja i każdy brak decyzji mają swój szerszy kontekst i konsekwencje. Oto kontekst kultury: twórcy i twórczynie, managerowie(-ki) kultury, pracownicy(-e) instytucji, wolontariusze(-ki), widzowie(-ki) to kilkumilionowa społeczność. Znakomita większość jest usposobiona demokratycznie i pluralistycznie. Czy mamy głos i czy z nami powinno się liczyć? Czy inwestycje w ciągłość kultury i animowanie zmian mieszczą się na liście politycznych priorytetów? Jakim sygnałem dla potencjalnie kilku milionów wyborców będzie los kultury, instytucji, wydarzeń, które pozostawiamy samym sobie?
Jeśli się zgadzasz z treścią listu otwartego i chcesz podpisać, prześlij e-maila na adres: wSPRAWIEfestiwaluMALTA@gmail.com – wystarczy wiadomość o treści TAK.”
Poniżej list otwarty i jego dotychczasowi sygnatariusze i sygnatariuszki
Sensem instytucji kultury jest zmiana. Istotą kultury jest ciągłość. Celem mądrej władzy powinno być wspieranie zmian i troska o ciągłość. Społeczną misją artystów i środowisk twórczych jest perswadowanie władzy, że bez kultury można mieć wzrost, ale NIE ROZWÓJ.
Festiwal Malta potrzebuje zmiany, by zachować ciągłość. Wymaga troski, by podtrzymać ważne miejsce Poznania na kulturalnej mapie Polski i Europy. Oczekuje wsparcia dla swojej kulturotwórczej roli i uznania swojego miejsca w tożsamości miasta i jego mieszkańców. Dziś nasza Malta pilnie potrzebuje mądrych działań mądrej władzy.
Nie po wakacjach.
Nie po wyborach.
Teraz.
Każda decyzja i każdy brak decyzji mają swój szerszy kontekst i konsekwencje.
Dla wielu z nas pierwsze spontaniczne skojarzenie ze słowem „Poznań” to Malta! Dla trzech generacji poznaniaków Malta jest źródłem doświadczenia, tożsamości i zaangażowania. W dorosłe, czyli obywatelskie życie wchodzi kolejne pokolenie, które nie zna Poznania bez Malty. Dla tysięcy twórców i setek tysięcy uczestników kultury z Polski i z całego świata Malta była często jedynym powodem wizyty w Poznaniu. Może warto przemyśleć, jakie skutki dla ekonomii miasta może mieć odpływ tej publiczności do konkurencyjnych miejsc kultury w regionie, w kraju, w Europie? Może warto sprawdzić, czy Festiwal więcej daje, niż zabiera? Może warto zdecydować, czy w strategii marki Poznań Kultura jest kosztem, czy inwestycją w rozwój obywatelski, intelektualny, ekonomiczny i gospodarczy Miasta?
Szczególnie wyraźnie widać Festiwal z perspektywy międzynarodowego obiegu idei i aktów kultury; Malta jest projektem flagowym Poznania, który łączy tożsamość tego pięknego miasta z emocjami spektaklu i zbiorem uniwersalnych wartości. Podziwiana za jej wymiar europejski i światowy. Jest szanowana – gości najwybitniejszych artystów, w tym Noblistów w autorskich projektach. Jest doceniana – recenzje w światowych mediach; wielokrotnie nagradzana (European Festival Association – jako pierwszy festiwal z Polski wybrany spośród 1200 festiwali z całego świata).
I kochana – przez 33 lata zgromadziła w Poznaniu DWA I PÓŁ MILIONA widzów. Kolejne miliony gromadziła przez lata – kiedy jeszcze było to możliwe – przed telewizorami. Jeśli nie mogliśmy być w Poznaniu, również i my z zachwytem podziwialiśmy Maltańskie spektakle i koncerty, wypełnione place oraz nabrzeże jeziora. I zazdrościliśmy Poznaniowi tego Festiwalu. Podziwialiśmy, że w tak bardzo zmiennej rzeczywistości Malta trwała, zawsze proponując ciekawy i różnorodny program. Chcemy wierzyć, że przetrwa i teraz.
Malta to więcej niż festiwal, to kulturotwórczy fenomen w działaniu i erupcja społecznej energii. Jeśli z powodu polityki kulturalnej obecnego rządu i samorządu, z powodu pandemii, inflacji i drożyzny pozwolimy odejść w zapomnienie takim manifestacjom kultury, podmiotowości i podmiotowości kultury, to co nam zostanie? Kim wówczas będziemy? Jacy będziemy? I czy naprawdę nas na to stać? Czy samorząd Poznania może sobie pozwolić na trwonienie tak znaczącego kapitału intelektualnego i symbolicznego, które budują wspólnotę? Ile razy jeszcze władza, która powtarza, że kultura jest za droga, musi się przekonać, ile kosztuje jej brak?
My, niżej podpisani/e, szanując związek między zmianą i ciągłością, świadomi więzi między jakością kultury a jakością demokracji, w trosce o dorobek i dziedzictwo Festiwalu, przekonani o jego miejscu w polskiej i europejskiej przestrzeni kulturowej, a także w poczuciu zrozumienia dla odpowiedzialnej decyzji twórcy Malty Michała Merczyńskiego, zwracamy się do samorządu miasta Poznania i osobiście Prezydenta Jacka Jaśkowiaka o bezzwłoczne podjęcie kroków, które zapewnią Malcie trwałą przyszłość, Poznaniowi rozwój, a twórcom i uczestnikom przestrzeń wolności do uprawiania Prawdy, Dobra i Piękna.
Marzena Adamczyk, Menadżerka kultury
Kamilla Baar, Aktorka
Mirosław Bałka, Artysta Sztuk Wizualnych
Łukasz Barczyk, Reżyser
Filip Berkowicz, Kurator, Menadżer Kultury
Alicja Biała, Artystka Sztuk Wizualnych
Wojciech Błach, Aktor
Monika Błaszczak, Choreografka
Nikodem Brzózy, Dominikanin z Poznania
Agata Buzek, Aktorka
Romeo Castellucci, Reżyser
Hana Cervinkova, Professor of Anthropology, Maynooth University, Ireland
Beata Chmiel, Menadżerka, Aktywistka Kultury
Andrzej Chyra, Aktor, Reżyser
Anna Cieślak, Aktorka
John Maxwell Coetzee, Pisarz, Laureat Literackiej Nagrody Nobla
Przemysław Czapliński, krytyk literacki, profesor literatury współczesnej
Krzysztof Czyżewski, Pisarz, Twórca Kultury
Sasha Milavic Davies, Akram Khan Compan London
donGuraLesko (Piotr Górny), Muzyk
Tomasz Dostatni, OP
Jagoda Engelbrecht, Menadżerka kultury, Kuratorka
Adam Ferency, Aktor
Olga Garay-English, Director, National Latinx Theater Initiative
Ewa Ger, Menadżerka
Agnieszka Globisz
Krzysztof Globisz, Aktor
Jacek Głomb, reżyser, dyrektor Teatru Modrzejewskiej w Legnicy
Krzysztof Głuchowski, dyrektor Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
Marta Górnicka, Reżyserka Teatralna
Agnieszka Holland, Reżyserka
Kuki Krzysztof Iwański, Artysta Sztuk Wizualnych
Jacek Jabrzyk, Reżyser
Krystyna Janda, Aktorka, Twórczyni Kultury
Jadwiga Jankowska – Cieślak, Aktorka
Katarzyna Janowska, Kurator, Publicystka
Bohdan Kaczmarek, Artysta
Jerzy Kapuściński, Producent filmowy, Dyrektor Artystyczny Studia Munka
Dorota Kędzierzawska, Reżyser
Joanna Klass, Kuratorka, Promotorka Polskiej Kultury Zagranicą
Maja Kleczewska, Reżyserka
Joanna Kos-Krauze, Reżyserka
Zofia Król, Redaktorka, Krytyczka
Ryszard Krynicki, Poeta
Katarzyna Kubisiowska, Pisarka
Nicholas Lens, Kompozytor
Marcin Liber, Reżyser
Jolanta Litwin-Sarzyńska
Magdalena Łazarkiewicz, Reżyserka
Juliusz Machulski, Reżyser, Scenarzysta
Wojciech Majcherek, Krytyk teatralny
Krzysztof Materna, Reżyser, Producent
Elzbieta Matynia | The New School for Social Research, Professor of Sociology and Liberal Studies
Carol Muske-Dukes, Pisarka, Poetka
Paweł Mykietyn, Kompozytor
Marek Napiórkowski, Kompozytor, Muzyk
Maja Ostaszewska, Aktorka
Mateusz Pakuła, Pisarz, Reżyser
Orhan Pamuk, Pisarz, Laureat Literackiej Nagrody Nobla
Edward Pasewicz, Pisarz, Poeta
Paweł Pawlikowski, Reżyser, Laureat Oscara
Andrzej Pągowski, Artysa Sztuk Wizualnych
Luk Perceval, Reżyser
Jan Peszek, Aktor
Jacek Poniedziałek, Aktor
Paweł Potoroczyn, Pisarz, Dyplomata Menadżer kultury
Halina Przebinda, Reżyserka
Ewa Puszczyńska, Producentka, Laureatka Oscara
John Rivera, Dyrektor artystyczny Playwrites Arena Los Angeles
Anda Rottenberg, Historyczka sztuki
Karolina Rozwód, Menadżerka kultury
Piotr Rypson, Historyk sztuki
Andrzej Saramonowicz, Pisarz, Scenarzysta, Reżyser
Andrzej Seweryn, Aktor, Reżyser, Menadżer Kultury
Piotr Siemion, Pisarz
Małgorzata Szczęśniak, Artystka, Scenograf, Twórczyni Kultury
Wojciech Smarzowski, Reżyser
Agnieszka Smoczyńska, Reżyserka
Louise Steinman, Pisarka
Maciej Stuhr, Aktor, Reżyser
Paweł Szkotak, Reżyser
Bartosz Szydłowski, Reżyser, Menadżer Kultury
Aleksandra Szymańska, Menadżerka kultury
Paweł Szymański, Kompozytor
Dr Katarzyna Tórz, Kuratorka Holland Festival
Krzysztof Varga, Pisarz, Felietonista
Krzysztof Warlikowski, Reżyser
Tomasz Wasilewski, Reżyser
Mariusz Wilczyński, Reżyser, Animator
Katarzyna Wodecka, Menadżerka kultury
Cecilia Woloch, Pisarka
Prof. dr hab. Ewa Wycichowska, Artystka, Choregrafka, Menadżerka kultury
Michał Zadara, Reżyser
Dominika Kulczyk chce kupić festiwal Malta
Flagowy projekt kulturalny Poznania, przyciągający wybitnych twórców z całego świata, może zyskać nowe oblicze. W związku z kłopotami festiwalu i decyzją prezydenta Poznania, który odmówił ratowania Malty, do rozmów o zakupie marki festiwalu włączyła się właśnie Dominika Kulczyk. Taka pomoc może pozwolić na kontynuację przedsięwzięcia, którego przyszłość stała pod znakiem zapytania i umożliwić dalszą pracę na rzecz Malty jej twórcy – Michałowi Merczyńskiemu. Jeśli dojdzie do finalizacji procesu, festiwal zyska nową formułę. Pod okiem Dominiki Kulczyk w centrum uwagi artystów i publiczności znajdą się kobiety – ich sztuka i bliskie im tematy.
– Kiedy usłyszałam o kłopotach festiwalu, decyzja mogła być tylko jedna. Polska i mój Poznań nie mogą stracić Malty, a Malta nie może stracić Michała Merczyńskiego – mówi Dominika Kulczyk.
Poznań bez Malty?
Malta to festiwal z ogromnymi tradycjami. W tym roku organizowany był po raz 33. Wychowały się na nim trzy pokolenia publiczności. Przez ponad trzy dekady zgromadził 2,5 mln osób zainteresowanych najwyższych lotów sztuką, teatrem, muzyką i literaturą.
– Festiwal Malta to setki wydarzeń artystycznych z udziałem najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury. Gościli u nas nobliści Olga Tokarczuk, John Maxwell Coetzee i Orhan Pamuk, występowali m.in. Goran Bregović, Buena Vista Social Club i Radiohead. Rangę przedsięwzięcia potwierdzają przyznane mu nagrody, w tym EFFE – Europe for Festivals, Festivals for Europe, którą Malta Festival Poznań został w 2016 r. nagrodzony jako jeden z 12 na 1200 festiwali ubiegających się o to prestiżowe wyróżnienie. Otrzymaliśmy tę nagrodę jako pierwsi w Polsce – wspomina Magdalena Sroka, pełnomocniczka Malta Festival.
Od kilku lat festiwal przeżywał duży kryzys. Problemy zapoczątkowały wydarzenia sprzed 10 lat, kiedy to jeden z koncertów został odwołany z powodu wady konstrukcyjnej sceny. Wykonawca otrzymał honorarium, a publiczność zwrot pieniędzy za bilety – kwoty były znaczące. Rozpoczął się wieloletni kosztowny proces z firmą obsługującą festiwal od strony technicznej.
Narastające długi, pandemia uniemożliwiająca organizowanie wydarzeń kulturalnych z udziałem publiczności, wreszcie wojna w Ukrainie – wszystko to sprawiło, że organizująca festiwal Fundacja Malta znalazła się w niezwykle trudnej sytuacji. Michał Merczyński – inicjator, organizator i wieloletni dyrektor imprezy – w lipcu tego roku pożegnał się z festiwalem w dotychczasowej roli. „To ostatnia edycja, której jestem dyrektorem” – oznajmił, dziękując publiczności i artystom za 32 lata wspólnych przeżyć. Wizja Poznania bez Malty stała się realna. O pomoc dla festiwalu zaapelowali licznie, w liście otwartym do władz Poznania, ludzie kultury i mediów: reżyserzy, aktorzy, muzycy, pisarze, dziennikarze. Ich głos doczekał się reakcji, choć pomoc przyszła z zupełnie innej strony.
Jeśli prawa do organizacji festiwalu odkupi spółka z grupy Dominiki Kulczyk, historia zatoczy ogromne koło. Pierwszym mecenasem Festiwalu Malta był bowiem dr Jan Kulczyk. Dziś jego córka ma szansę uratować inicjatywę, która po upadku komuny przywróciła poznaniakom wyjątkową przestrzeń publiczną zamieniając ją na czas trwania festiwalu w miejsce artystycznych doznań.
– Malta Festival to wielki wspólny spektakl, przeżycie zarówno dla artystów, jak i dla publiczności, wolontariuszy i całej społeczności Maltańskiej. Przerwanie tej tradycji, byłoby ogromną stratą, nie tylko dla Poznania. Deklaracja Dominiki Kulczyk jest bardzo ważna – podkreśla Michał Merczyński.
Malta jest kobietą
Flagowy projekt kulturalny Poznania, przyciągający wybitnych twórców z całego świata, mógłby zyskać nowe oblicze. Jeśli proces zakupu festiwalu zakończy się sukcesem, w centrum uwagi artystów i publiczności znajdą się kobiety – ich sztuka i bliskie im tematy.
– Jeśli wierzymy, że kultura i sztuka zmieniają rzeczywistość – a właśnie zmiana rzeczywistości kobiet jest moim celem i celem Kulczyk Foundation, którą kieruję – to zaangażowanie w Festiwal Malta idealnie wpisuje się w naszą strategię działań. Poprzez organizację festiwalu, który miałby za zadanie wzmacniać kobiety, wskazywać na ich problemy, promować równowagę w podejściu do kobiet i mężczyzn i budować harmonię pomiędzy tymi dwoma światami, będziemy w stanie sukcesywnie poprawiać sytuację kobiet i zmieniać podejście mężczyzn – tłumaczy swoją decyzję Dominika Kulczyk.
Jak zapewnia Michał Merczyński, zmiana organizatora to najlepsze co mogłoby się przydarzyć festiwalowi.
– Świat się zmienia i czas na to, żeby Malta też się zmieniła. Nowa formuła może otworzyć nową perspektywę, ale przecież Malta Festival zawsze miał ambicje wyznaczania trendów w sztuce. Fundament pozostanie niewzruszony, a jest nim wysoka jakość artystyczna prezentowanych dzieł – zapewnia Michał Merczyński.
Najbliższa przyszłość odpowie na pytanie, czy proces nabycia praw do Malty zakończy się sukcesem i czy festiwal zyska nowego organizatora. Właścicielem tych praw jest bowiem Fundacja Malta, które obecnie jest w postępowaniu restrukturyzacyjnym.
– Rozpoczęły się już rozmowy pomiędzy podmiotami z grupy Dominiki Kulczyk a nadzorcą sądowym, który prowadzi proces sprzedaży praw do festiwalu w ramach postępowania restrukturyzacyjnego i rozliczenia zobowiązań Fundacji Malta. Rezultat tych rozmów nie jest oczywiście pewny, ale głęboko wierzę, że uda się wypracować rozwiązanie, dzięki któremu festiwal zyska nowego właściciela a Fundacja Malta będzie mogła spłacić długi – mówi Magdalena Sroka, pełnomocniczka Malta Festival.
Stanowisko Miasta w sprawie sytuacji Malta Festival Poznań
„Zapowiedź rezygnacji Michała Merczyńskiego ze stanowiska dyrektora artystycznego Festiwalu Malta kończy ważny etap historii poznańskiej kultury.
Stworzona przez tego zdolnego i ambitnego menedżera kultury impreza stała się pierwszym po przełomie 1989 roku masowym wydarzeniem towarzyszącym przemianom społecznym i kulturowym Poznania. Inicjowanie projektów wzbogacających życie kulturalne miasta jest wielką zasługą Michała Merczyńskiego i współtworzących wraz z nim Festiwal twórców, twórczyń, a także animatorek i animatorów kultury. W imieniu mieszkanek i mieszkańców serdecznie dziękujemy za to liderowi Malta Festival oraz jego współpracowniczkom i współpracownikom.
Miasto Poznań od początku istnienia Festiwalu było jego głównym i bezdyskusyjnie najbardziej oddanym mecenasem. Na organizację ostatnich dziesięciu edycji Festiwalu samorząd miasta wyasygnował kwotę 24,2 miliona złotych. Żadne inne wydarzenie festiwalowe organizowane w Poznaniu, ani tym bardziej żadne inne przedsięwzięcie realizowane przez organizacje pozarządowe, nie otrzymywało i nie otrzymuje tak wysokiego dofinansowania. Charakter tego mecenatu rozumieliśmy w możliwie najbardziej partnerski sposób. Nigdy – w odróżnieniu od innych grantodawców Festiwalu – nie pojawiły się choćby najmniejsze sugestie uzależniające dalsze wsparcie finansowe od dostosowywania prezentowanych na nim treści do jakiejkolwiek linii ideologicznej czy politycznej. Samodzielność i niezależność dyrektora Michała Merczyńskiego w podejmowaniu wszelkich decyzji związanych z Festiwalem była efektem ogromnego zaufania władz Miasta Poznania do poznańskiego środowiska kultury. Tak właśnie pojmujemy zasadę wolności twórczej – zachowanie tej wolności było zawsze nadrzędnym celem także dyrektora Merczyńskiego.
Po ubiegłorocznej edycji Festiwalu Malta i opublikowaniu listu otwartego poznańskiego środowiska kultury do jego dyrektora, władze Miasta Poznania deklarowały gotowość do rozpoczęcia szerokiej dyskusji na temat przyszłości tego wydarzenia. Uszanowaliśmy wówczas brak możliwości zaangażowania się w tę inicjatywę przez dyrektora Merczyńskiego oraz przez jego współpracowniczki i współpracowników.
Dziś, gdy sytuacja Festiwalu wydaje się dużo poważniejsza, Miasto ponownie deklaruje gotowość do publicznej debaty na ten temat. Nie potwierdzamy natomiast poruszanego w artykułach poświęconych obecnej sytuacji Fundacji wątku jakoby zaawansowanych rozmów na temat przejęcia przez Miasto marki Malta Festival i związanych z nią praw należących do Fundacji Malta, bądź przekształcenia fundacji w samorządową instytucję kultury.
Kategorycznie sprzeciwiamy się narracji, przedstawiającej Miasto Poznań jako podmiot, który jest zobowiązany do przejęcia odpowiedzialności za problemy finansowe Fundacji Malta i rozwiązania ich poprzez wydatkowanie dodatkowych środków publicznych na spłatę jej długu. Raz jeszcze podkreślamy: Miasto co roku wspierało finansowo Festiwal Malta oraz inne projekty kulturalne organizowane przez Fundację, przekazując na ich realizację najwyższe dotacje spośród przyznanych organizacjom pozarządowym.
Wszelkie dalsze działania Miasta na rzecz zachowania dorobku Malta Festival Poznań będą podejmowane transparentnie, przy zachowaniu najwyższych standardów zarządzania publicznym majątkiem oraz przy uwzględnieniu głosów reprezentujących środowisko poznańskiej kultury i nauki.”