Celem „Tour de Konstytucja” jest popularyzacja Konstytucji, co wpisuje się w cele systemu oświaty – wskazywał RPO małopolskiej kurator oświaty ws. wydarzeń w Dobczycach.
- Barbara Nowak nie podziela tego stanowiska: jakkolwiek w teorii cele projektu wydają się szczytne, to w praktyce noszą znamiona wieców politycznych, na których, pod pretekstem popularyzacji Konstytucji i praktyki ustrojowej, wygłaszane są hasła związane z bieżącą walką polityczną i sporami światopoglądowymi
- Dlatego udział w tym spotkaniu uczniów szkoły podstawowej, a także obecność dzieci z przedszkola, uznać należy za wysoce naganne – twierdzi kuratorka
Rzecznik Praw Obywatelskich z zaniepokojeniem obserwuje sytuację po wydarzeniach w Dobczycach. W związku z udziałem uczniów w spotkaniu w ramach „Tour de Konstytucja”, objętego honorowym patronatem RPO, zarówno minister edukacji i nauki, jak i małopolska kuratorka oświaty zapowiedzieli konsekwencje wobec nauczycieli, którzy umożliwili uczniom zadawanie pytań oraz wysłuchanie opinii prawników na temat przestrzegania przepisów Konstytucji oraz sytuacji Polski w Europie.
Celem projektu „Tour de Konstytucja”, organizowanego przez Fundację Kongres Obywatelskich Ruchów Demokratycznych z udziałem artystów, prawników i osób zaufania społecznego, jest popularyzacja polskiej Konstytucji i praktyki ustrojowej obecnej ustawy zasadniczej, zatem wpisuje się on w cele systemu oświaty.
Jednym z zadań szkoły jest kształtowanie u uczniów postaw prospołecznych oraz umożliwianie uczniom aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, a także zapewnianie warunków do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów przez organizowanie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz kształtowanie aktywności społecznej i umiejętności spędzania czasu wolnego – art. 1 pkt 18 i 20 ustawy Prawo oświatowe.
Obecność dzieci podczas spotkania w Dobczycach spotkała się jednak z ostrą reakcją władz oświatowych, co może wpłynąć negatywnie na dalsze działania nauczycieli i dyrektora szkoły, którzy – według informacji prasowych – poczuli się zastraszeni na skutek gróźb wszczęcia wobec nich postępowania dyscyplinarnego. Informacje o zamiarze wystąpienia przez kuratorkę z wnioskiem o odwołanie dyrektora w trybie pilnym pojawiły się jeszcze przed zakończeniem kontroli.
Rzecznik zwraca uwagę Barbarze Nowak na znaczenie słów, którymi raczyła się posłużyć w wypowiedziach publicznych. Omawiając wydarzenia w Dobczycach, zgodnie z doniesieniami prasowymi, zasugerowała „haniebne wykorzystywanie dzieci do spraw politycznych”, a nawet „przestępstwo wobec bezpieczeństwa dzieci”.
Takie opinie sprawiają, że wokoło projektu „Tour de Konstytucja” budowana jest atmosfera skandalu i zagrożenia. Reakcje organów państwowych mogą zniechęcać nauczycieli do wykazywania inicjatywy i wychodzenia poza utarte schematy, co przyczyni się do podtrzymywania obrazu polskiej szkoły jako nudnej, zamkniętej na świat, opresyjnej i mało kreatywnej. Szczególne zaniepokojenie wzbudzić mogło w szczególności stwierdzenie przez organ oświatowy popełnienia przestępstwa, a więc czynu zabronionego przez ustawę karną zagrożonego karą.
Tymczasem obowiązuje art. 12 ust. 2 Karty Nauczyciela, że nauczyciel w realizacji programu nauczania ma prawo do swobody stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne. Rodzice zaś, realizując prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami (art. 48 Konstytucji), mogą oczekiwać od nauczycieli skorzystania z okazji, które pozwolą ich dzieciom poszerzać ich zainteresowania oraz zdobywać wiedzę poprzez udział w rozmowie na temat praw i wolności.
Nie przesądzając na obecnym etapie, czy przy samej organizacji wyjścia dzieci z przedszkola i szkoły nastąpiły nieprawidłowości, RPO prosił Barbarę Nowak o rozważenie tych uwag. Wystąpił też o udostępnienie protokołów kontroli przeprowadzonych w związku ze spraw oraz informację co do działań wobec dyrektorki szkoły podstawowej w Dobczycach i nauczycieli tej szkoły.
Odpowiedź kurator Barbary Nowak
Małopolski Kurator Oświaty nie podziela stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich, jakoby spotkania w ramach wspomnianego cyklu wpisywały się w cele systemu oświaty. Jakkolwiek w teorii cele projektu wydają się szczytne, to w praktyce (vide: ustalenia w toku kontroli) noszą znamiona wieców politycznych, na których, pod pretekstem popularyzacji polskiej Konstytucji i praktyki ustrojowej, wygłaszane są hasła związane z bieżącą walką polityczną i sporami światopoglądowymi.
Choćby udział wspomnianych „artystów” powoduje, że poziom spotkań daleki jest od atmosfery wysokiej kultury i merytoryki, niekorzystnie oddziałując wychowawczo na dzieci i młodzież – na wiecach padają też wulgaryzmy i skandowane są hasła o oczywiście niekonstytucyjnym charakterze (np. wprowadzenia aborcji na żądanie).
Dlatego też udział w ww. spotkaniu, zorganizowany przez dyrektora szkoły oraz nauczycieli w ramach lekcji dla uczniów szkoły podstawowej, a także obecność dzieci z przedszkola (!), uznać należy za wysoce naganne. Tym bardziej, że sama organizacja wyjścia odbyła się z naruszeniem podstawowych procedur bezpieczeństwa oraz z pogwałceniem praw rodziców – których zdania w zakresie udziału dzieci i uczniów w przedsięwzięciu dyrektor szkoły nawet nie raczyła zasięgnąć.
Skala ujawnionych nieprawidłowości została obszernie udokumentowana w protokole kontroli, jaka przeprowadzona została w Szkole Podstawowej nr 1 w Dobczycach, a ich doniosłość i oczywistość była tak duża, że wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego przeciwko dyrektorowi szkoły został złożony przez Burmistrza Dobczyc, zanim jeszcze Małopolski Kurator Oświaty podjął działania z urzędu w tym zakresie.
Wykonując zobowiązanie do udostępnienia Rzecznikowi Praw Obywatelskich protokołu kontroli przeprowadzonej w związku ze sprawą „Tour de Konstytucja” informuję, iż protokół ten – w związku z licznymi wnioskami o udostępnienie w trybie informacji publicznej oraz celem zapewnienia pełnej transparentności sprawy prowadzonej przy dużym zainteresowaniu społecznym oraz medialnym – zostały niezwłocznie opublikowane na stronie internetowej.
Jednocześnie informuję, iż w toku kontroli zgromadzono obszerną dokumentację (ponad 100 stron tekstu) potwierdzającą fakty ustalone przez wizytatorów, a także wytworzono dalsze dokumenty, związane z zastrzeżeniami, zaleceniami i zawiadomieniami organu prowadzącego szkołę. Jeżeli wolą Rzecznika Praw Obywatelskich jest wgląd również w tę dokumentację, proszę o doprecyzowanie żądanego zakresu odrębnym pismem.
Odnosząc się do działań Małopolskiego Kuratora Oświaty w sprawie, oprócz czynności kontroli przeprowadzonej w trybie nadzoru pedagogicznego – a zleconej przez Ministra Edukacji i Nauki, zakończonej wydaniem zaleceń dyrektorowi szkoły, na wniosek Burmistrza Dobczyc, polecono również Rzecznikowi Dyscyplinarnemu dla Nauczycieli przy Wojewodzie Małopolskim wszcząć postępowanie wyjaśniające (na podstawie porozumienia z dnia 8 maja 2020 r. w sprawie powierzenia zadań związanych z prowadzeniem postępowań wyjaśniających i dyscyplinarnych wobec nauczycieli w stosunku do dyrektora Szkoły Podstawowej nr 1 w Dobczycach.
Postępowanie to jest w toku, a organem właściwym do udzielania dalszych informacji o jego toku jest Rzecznik Dyscyplinarny dla Nauczycieli przy Wojewodzie Małopolskim.
(RPO)