KE poinformowała, że zakończyła analizę w ramach procedury z art. 7 Traktatu o UE prowadzonej przeciwko Polsce od 2017 r.
Analiza ta jest pozytywna – KE doceniła w niej działania legislacyjne i nielegislacyjne podjęte przez Polskę, by odpowiedzieć na wątpliwości związane m.in. z niezawisłością sędziów.
– Dzisiaj rozpoczyna się nowy rozdział dla Polski. Uważamy, że po ponad 6 latach procedurę art. 7 ust. 1 można zamknąć. Gratuluję premierowi Donaldowi Tuskowi i jego rządowi tego ważnego przełomu. Jest to wynik ich ciężkiej pracy i zdecydowanych wysiłków na rzecz reform” – oświadczyła dzisiaj (6 maja) przewodnicząca KE Ursula von der Leyen.
Today, marks a new chapter for Poland.
After more than 6 years, we believe that the Article 7 procedure can be closed.
I congratulate PM @donaldtusk and his government on this important breakthrough.
This is a result of ???????? hard work and determined reform efforts.
— Ursula von der Leyen (@vonderleyen) May 6, 2024
W ocenie von der Leyen, przywracanie praworządności w Polsce jest dobre dla Polaków i całej Unii. – Jest to świadectwo odporności praworządności i demokracji w Europie – dodała.
Komisja Europejska rozpoczęła procedurę z art. 7 TUE przeciwko Polsce w grudniu 2017 r. We wniosku rozpoczynającym postępowanie KE przedstawiła obawy dotyczące poszanowania przez Polskę zasady praworządności.
W odpowiedzi Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar, w trakcie posiedzenia Rady Unii Europejskiej ds. Ogólnych, przedstawili Plan Działań Polski ws. przywracania praworządności. Główne punkty reformy dotyczyły KRS, SN, TK oraz rozdzielenia urzędu Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego.
Ministerstwo Sprawiedliwości przeprowadziło od tamtego czasu szereg działań o charakterze legislacyjnym i pozalegislacyjnym, które realizowane są z poszanowaniem wszystkich zasad wyrażonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, prawie Unii Europejskiej oraz zasadach płynących z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Krajowa Rada Sądownictwa
Celem ustawy o KRS jest przywrócenie zgodności z Konstytucją przepisów, które regulują sposób wyboru sędziów do KRS, a także usunięcie negatywnych konsekwencji wadliwego rozwiązania, które obowiązuje od 2018 r. Ustawa ma też na celu dostosowanie przepisów do standardów z orzeczeń TSUE, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Chodzi o gwarancję odrębności i niezależności władzy sądowniczej od innych władz państwowych – w tym gwarancji niezależności KRS od organów władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej w procedurze powoływania sędziów.
Trybunał Konstytucyjny
31 stycznia 2024 roku Polska przekazała do TSUE stanowisko, w którym uznała zarzuty dotyczące nieprawidłowego składu Trybunału Konstytucyjnego oraz nieprawidłowości w wyborze jego Prezesa. W celu wyeliminowania tych nieprawidłowości Polska planuje podjęcie uchwały Sejmu w sprawie statusu Trybunału Konstytucyjnego oraz wprowadzenie zmian do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Sąd Najwyższy
W celu wzmocnienia niezależności Sądu Najwyższego Polska planuje wprowadzenie zmian w ustawie o Sądzie Najwyższym. Mają one dotyczyć przede wszystkim Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, która – zgodnie z orzecznictwem TSUE i ETPC – nie jest niezależnym sądem ustanowionym przez prawo.
Planowane jest również wyeliminowanie z polskiego systemu prawnego instytucji skargi nadzwyczajnej, która została zakwestionowana przez wyroki pilotażowe ETPC w sprawie Wałęsa przeciwko Polsce.
Sądy powszechne
Zgodnie orzeczeniami TSUE, Prawo o ustroju sądów powszechnych zawiera liczne przepisy, które podważają niezależność sądów i skuteczną ochronę sądową. Biorąc pod uwagę zasadę pierwszeństwa prawa UE, przepisy te, m.in. tzw. „prawo kagańcowe”, nie są już stosowane przez sądy, a sędziom nie grozi żadna odpowiedzialność dyscyplinarna za stosowanie prawa UE.
W dalszej perspektywie Ministerstwo Sprawiedliwości planuje przedstawienie projektów ustaw, zawierających przepisy wzmacniające gwarancje niezależności sądów oraz wprowadzających zasady delegowania sędziów, funkcjonowania samorządu sędziowskiego, powoływania prezesów sądów i działania rzeczników dyscyplinarnych sądów powszechnych.
Prokuratura
Polski rząd planuje rozdzielić funkcję Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości. Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło już podstawowe założenia ustawy w tej sprawie.
Polska oficjalnie notyfikowała Komisji Europejskiej przystąpienie do Prokuratury Europejskiej.
Sprawy rozpatrywane przez TSUE i ETPC
Rząd podjął już działania naprawcze w zakresie rewizji polskich stanowisk w postępowaniach toczących się przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Prowadzony jest także przegląd stanowisk, zaleceń i zastrzeżeń wyrażanych przez instytucje Unii Europejskiej. Polska ustanowi również system instytucjonalnego wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, określający obowiązki organów władzy publicznej.