Komisja Europejska zdecydowała 15 lutego o skierowaniu sprawy przeciwko Polsce do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Chodzi o naruszenie prawa UE przez polski Trybunał Konstytucyjny Julii Przyłębskiej i jego orzecznictwo.
22 grudnia 2021 r. Komisja wszczęła przeciwko Polsce postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, wysyłając wezwanie do usunięcia uchybienia. Powodem były wyroki polskiego Trybunału Konstytucyjnego z 14 lipca 2021 r. i 7 października 2021 r., w których uznał on postanowienia traktatów UE za niezgodne z Konstytucją RP, wyraźnie kwestionując zasadę pierwszeństwa prawa UE. Celem Komisji jest zapewnienie obywatelom polskim ochrony ich praw oraz umożliwienie im korzystania z przynależności do UE na takich samych zasadach, jakie odnoszą się do wszystkich innych obywateli UE. Pierwszeństwo prawa UE zapewnia równe stosowanie prawa UE w całej Unii.
Trybunał Konstytucyjny naruszył tymi wyrokami ogólne zasady autonomii, pierwszeństwa, skuteczności i jednolitego stosowania prawa Unii oraz zasadę wiążącego skutku wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Komisja uważa, że wyroki te naruszają również art. 19 ust. 1 TUE, który gwarantuje prawo do skutecznej ochrony sądowej, poddając go nadmiernie zawężającej wykładni. Jednostki uczestniczące w postępowaniach przed polskimi sądami zostały tym samym pozbawione pełnych gwarancji przewidzianych w tym artykule.
Komisja uważa również, że Trybunał Konstytucyjny nie spełnia już wymogów niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy. Wynika to z nieprawidłowości przy mianowaniu trzech sędziów w grudniu 2015 r. oraz przy wyborze prezesa w grudniu 2016 r.
15 lipca 2022 r. Komisja postanowiła skierować do Polski uzasadnioną opinię, na którą Polska odpowiedziała 14 września 2022 r., odrzucając argumentację Komisji. Odpowiedź władz polskich nie odnosi się do zastrzeżeń zgłoszonych przez Komisję. W związku z tym Komisja zdecydowała dzisiaj o skierowaniu sprawy przeciwko Polsce do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Kontekst
Praworządność jest jedną z podstawowych wartości Unii Europejskiej. Jest niezbędna do ogólnego funkcjonowania UE, w odniesieniu do rynku wewnętrznego, współpracy w obszarze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych oraz zapewnienia, aby sędziowie w poszczególnych państwach, którzy są także „sędziami UE”, wypełniali swoje zadania w zakresie stosowania prawa Unii i aby mogli odpowiednio kontaktować się z Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Jak wskazano w sprawozdaniu na temat praworządności z 2022 r., nadal istnieją poważne obawy co do niezależności polskiego sądownictwa. W latach 2019 i 2020 Komisja wszczęła dwa nowe postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom w celu ochrony niezależności sądów. Od tego czasu Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że system odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów w Polsce nie jest zgodny z prawem UE. Trybunał zarządził również środki tymczasowe w celu zawieszenia uprawnień Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego w odniesieniu do spraw dyscyplinarnych dotyczących sędziów. W swoim planie odbudowy i zwiększania odporności (KPO) Polska zobowiązała się do przeprowadzenia reformy systemu odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów, zlikwidowania Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego oraz ponownego rozpoznania spraw sędziów, których dotknęły decyzje tej Izby, w celu wzmocnienia niektórych aspektów niezależności sądownictwa. W grudniu 2021 r. Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w związku z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał Konstytucyjny wydał wyroki bezpośrednio kwestionujące pierwszeństwo prawa UE i postanowień traktatów UE. Komisja podjęła dziś decyzję o skierowaniu tej sprawy przeciwko Polsce do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.