W czwartek 29.02.2024 br. Komisja Europejska wydała pozytywną ocenę pierwszego wniosku Polski o płatności z Funduszu Odbudowy.
Oznacza to, że w pierwszej transzy w ramach KPO Polsce wypłacone zostanie 6,3 mld euro (ok. 28,8 mld złotych). Środki mają trafić do Polski w nadchodzących tygodniach.
KE uzasadniła swoją decyzję spełnieniem przez Polskę w stopniu zadowalającym dwóch „superkamieni milowych”, które mają wzmocnić niezależność polskiego sądownictwa poprzez reformę systemu dyscyplinarnego sędziów.
– Minister Sprawiedliwości stworzył plan działań, który zawiera połączenie nielegislacyjnych i legislacyjnych zmian. Wierzymy, że będą one faktycznie spełnione zdecydowaliśmy więc, że to właściwa pora, by te pieniądze odblokować – oceniła wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej Vera Jourova.
Adam Bodnar 20 lutego na Posiedzeniu Rady Unii Europejskiej ds. Ogólnych zaprezentował Plan Działań Polski ws. przywracania praworządności. Główne punkty planowanej reformy dotyczą rozwiązania problemów z Krajową Radą Sądownictwa, Sądem Najwyższym, Trybunałem Konstytucyjnym. Plan uwzględnia także rozdzielenie urzędu Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego i wprowadzenie systemu instytucjonalnego wykonywania wyroków ETPC. To jeden z najważniejszych elementów dot. wyjścia naprzeciw toczącej się przeciwko Polsce procedury z art. 7 Traktatu o UE.
Dotychczasowe działania przywracające praworządność
W ramach przywracania praworządności Minister Sprawiedliwości:
– przygotował projekt ustawy o KRS, który został już przyjęty przez Radę Ministrów i niebawem będzie procedowany w Sejmie;
– zakończył represjonowanie sędziów (dając jasną informację sądom, że obowiązuje pierwszeństwo prawa UE), co było jednym z punktów zapalnych w naszych relacjach z UE;
– rozstrzygnął konkurs (transparentny, odpolityczniony) na Prokuratora Krajowego;
– prowadzi prace nad ustawą rozdzielającą stanowisko Prokuratora Generalnego od Ministra Sprawiedliwości;
– ogłosił konkurs na dyrektora Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury;
– wyznaczył rzeczników ad hoc Ministra Sprawiedliwości do prowadzenia spraw dyscyplinarnych innych sędziów, tak by sprawy te były prowadzone w sposób rzetelny, przez osoby z odpowiednim doświadczeniem i czystą kartą;
– rozpoczął procedurę przystąpienia do Prokuratury Europejskiej, co było wstrzymywane przez PiS. Dziś KE podjęła decyzję potwierdzającą udział Polski w EPPO;
– zapowiedział, że prokuratura przeanalizuje wszystkie postępowania, które ze względów politycznych nie zostały podjęte;
– razem z rządem rozpoczął rewizję polskich stanowisk w postępowaniach toczących się przed TSUE i ETPCz ws. praworządnościowych i praw człowieka;
– prowadzi przegląd stanowisk, zaleceń i zastrzeżeń wyrażanych przez instytucje UE.
Wszystkie podejmowane przez Ministra Sprawiedliwości działania prowadzone są w nieustannym dialogu ze społeczeństwem obywatelskim i organizacjami sędziowskimi. Dzieje się to m.in. w formule Międzyresortowego Zespołu ds. Przywracania Praworządności i Ładu Konstytucyjnego, który spotyka się regularnie.
Komisja Europejska pozytywnie oceniła Planu Działań przywracających w Polsce zasady państwa prawa i dotychczasowe decyzje rządu oraz resortu sprawiedliwości. To otworzyło Polsce dostęp do ok. 60 mld euro z KPO i 76 mld euro (w sumie prawie 600 mld złotych) dla polskich regionów z polityki spójności.
Na co przeznaczone zostaną pierwsze środki z KPO?
Z pierwszej płatności nasz kraj otrzyma ponad 6,3 mld euro (31 mld zł), w tym blisko 2,7 mld euro z części dotacyjnej i 3,6 mld euro z pożyczki. Pieniądze te zostaną przeznaczone między innymi na:
- Program „Czyste powietrze” – związany z dopłatami do wymiany starych pieców oraz docieplenia jednorodzinnych budynków mieszkalnych,;
- poprawę bezpieczeństwa ruchu kolejowego – m.in. modernizację przejazdów kolejowych;
- budowę obwodnic oraz instalacji urządzeń nadzoru ruchu drogowego;
- wyposażenie i modernizację infrastruktury w sektorze rolno-spożywczym;
- Dalszy rozwój programu „Maluch”, który wspiera rozwój instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, a więc żłobków, klubów dziecięcych i dziennych opiekunów;
- dostęp do bardzo szybkiego Internetu na obszarach tzw. białych plam.
Środki z Polityki Spójności
Pieniądze z funduszy spójności (z budżetu UE na lata 2021-2027) popłyną do Warszawy od razu. Komisja Europejska będzie od dzisiaj zwracać pieniądze za wysyłane przez Polskę faktury (np. za wybudowanie odcinka drogi czy modernizację szpitala. Od października 2022 r. zwroty nie były możliwe, bo Polska nie spełniała warunku związanego z Kartą Praw Podstawowych dotyczącego niezależności sądownictwa (otrzymywaliśmy tylko zaliczki).
• To ponad 340 mld zł (76 mld euro) – największy budżet z polityki spójności spośród wszystkich państw UE. Pieniądze zostaną rozdysponowane na realizację programów inwestycyjnych na poziomie krajowym oraz regionalnym.
• Do samorządów trafi ok. 150 mld zł (33,5 mld euro), które wesprą inwestycje w polskich regionach.
Tę pozytywną ocenę KE w sprawie odblokowania środków musi jeszcze zatwierdzić Komitet Ekonomiczno-Finansowy (organ Rady UE), w skład którego wchodzą przedstawiciele krajów UE, KE, banków centralnych i Europejskiego Banku Centralnego. Komisja ma na to miesiąc, ale ta decyzja jest tylko formalnością i najprawdopodobniej zapadnie szybciej. Możliwe więc, że pierwsze fundusze z KPO popłyną do Polski na przełomie marca i kwietnia.