Komisja Europejska i Rada muszą działać zdecydowanie, aby stawić czoła ciągłym atakom na sądownictwo i uniknąć wyborów, które nie spełniają standardów międzynarodowych.
W parlamentarnej komisji wolności obywatelskich odbyła się debata z polskim ministrem sprawiedliwości Zbigniewem Ziobro, komisarzem ds. sprawiedliwości Didierem Reyndersem, chorwacką prezydencją w Radzie oraz polskim ombusmanem Adamem Bodnarem.
Zagrożona niezawisłość sądownictwa
Prawie wszyscy posłowie, którzy zabierali głos, wyrażali bardzo poważne obawy dotyczące „coraz większej kontroli władzy wykonawczej nad sądownictwem” w Polsce, pomimo zapewnień polskiego ministra, że reformy nie różnią się od przepisów obowiązujących w innych państwach członkowskich. Szczególne zaniepokojenie wzbudziło niedawne orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, który uznał za „nieważną” uchwałę Sądu Najwyższego, dążącego do wdrożenia najnowszego orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) w sprawie środków tymczasowych nakazujących zawieszenie postępowania dyscyplinarnego. Zarówno posłowie do PE, jak i niektórzy goście stwierdzili, że decyzja ta lekceważy nadrzędność prawa UE i autorytet ETS. Wielu eurodeputowanych potępiło również przyjęcie ostatnich reform sądownictwa, które prezes Sądu Najwyższego Małgorzata Gersdorf potępiła 23 stycznia jako „prawo kagańcowe”.
Wolne i uczciwe wybory, zagrożone społeczeństwo obywatelskie
Duża część debaty była poświęcona ryzyku przeprowadzenia wyborów podczas ograniczania praw obywatelskich z powodu pandemii i skoncentrowanego na niej zainteresowania medialnego, chociaż zaprezentowano również argumenty o respektowaniu demokracji przy pomocy głosowania pocztą, dostępnego dla wszystkich obywateli. Ponadto, posłowie oraz niektórzy goście podkreśli, że przeprowadzone zmiany prawne nie są zgodne z polską konstytucją i standardami wyznaczonymi przez społeczność międzynarodową w zakresie organizacji wolnych i uczciwych wyborów. Podobne obawy wyrażano w odniesieniu do potencjalnych reform prawnych dotyczących wypowiedzi na temat nienawiści i praw osób LGBTI, zwłaszcza w czasie, gdy społeczeństwo obywatelskie nie jest w stanie zareagować.
Czas na zdecydowane działania
Większość posłów do PE, zabierających głos, skrytykowała Radę za brak zdecydowanego działania w ramach trwającej procedury przewidzianej w art. 7 ust. 1 i zwróciła się do Komisji Europejskiej o natychmiastowe podjęcie działań w celu przeciwdziałania tym zagrożeniom. Niektórzy mówcy zwracali również uwagę na powiązania między finansowaniem z UE a przestrzeganiem zasad UE zapisanych w traktacie.
Praworządność w Polsce i na Węgrzech: sytuacja pogarsza się
W rezolucji przyjętej 446 głosami do 178 , przy 41 wstrzymujących się od głosu, posłowie zauważają, że sprawozdania i oświadczenia Komisji, ONZ, OBWE i Rady Europy wskazują, że „sytuacja zarówno w Polsce, jak i na Węgrzech pogorszyła się od momentu uruchomienia procedury określonej w art. 7 (1)”.
W przypadku Polski, Komisja Europejska wezwała UE do podjęcia działań, w grudniu 2017 roku, w związku z zagrożeniem niezawisłości sądów. W rezolucji przyjętej w marcu 2018 roku, Parlament Europejski poparł obawy Komisji dotyczące rządów prawa w Polsce.
Zgodnie z artykułem 7 Traktatu UE w następstwie tych wniosków Rada może stwierdzić, że istnieje wyraźne ryzyko poważnego naruszenia wartości UE w zainteresowanych krajach. Przed dokonaniem tego ministrowie wysłuchują opinii władz krajowych.
Odpowiedź PiS
– Zajmijmy się realnymi problemami. Realnym problemem jest teraz walka z koronawirusem. Mamy poważną sytuację w Europie, dlatego zwracam się do Państwa z propozycją obniżenia, na przykład o 50 procent, pensji członków Komisji Europejskiej i wysokich urzędników Unii Europejskiej, którzy mają wysokie uposażenia – zaapelował wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł, na wideokonferencji z Komisją Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych Parlamentu Europejskiego (LIBE).
Jak zaznacza Marcin Warchoł, Pełnomocnik Rządu ds. Praw Człowieka, dziś Europa nie potrzebuje jałowych dysput, lecz solidarnej pomocy dla potrzebujących i walki z pandemią. Właśnie w imię tej solidarności wiceminister zaapelował o ograniczenie bardzo dużych uposażeń członków Komisji Europejskiej i wysokich urzędników UE. Zaoszczędzone środki mogłyby zostać przeznaczone na wsparcie ofiar koronawirusa w krajach najbardziej dotkniętych epidemią, na przykład we Włoszech i Hiszpanii.
Wideokonferencja, w której wzięli też udział Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro.
– W sprawie zarzutów wobec Polski pojawiło się wiele niesprawiedliwych i nieprawdziwych informacji. Mają one źródło przede wszystkim w bardzo ostrym sporze politycznym, który toczy się na gruncie polskiej demokracji. Ten ostry spór polityczny przenosi się do Parlamentu Europejskiego i na forum międzynarodowe. To jest rzeczywiste tło i obraz sprawy – mówił podczas konferencji Zbigniew Ziobro.
PiS chce przeprowadzić wybory prezydenckie w Polsce. Obłuda i cynizm to norma obecnej władzy.
Kontekst
Od pewnego czasu trwa postępowanie na mocy art. 7 ust. 1 przeciwko Polsce (wszczęte przez Komisję i poparte przez PE w marcu 2018 r.), a sytuacja stale się pogarsza. Państwa członkowskie UE mogą zdecydować, większością czterech piątych głosów i po uzyskaniu zgody PE, o wszczęciu procedury określonej w art. 7 Traktatu UE, co może ostatecznie doprowadzić do nałożenia sankcji, takich jak zawieszenie prawa do głosowania w Radzie.