Unia Europejska doświadcza obecnie rosnącej liczby zakażeń podczas trwającej pandemii COVID-19, a także wzrostu liczby hospitalizacji.
Szczepienia nadal zapobiegają ciężkiej chorobie lub śmierci wielu milionów obywateli UE, a dane pokazują, że liczba hospitalizacji i zgonów pozostaje najniższa w tych państwach członkowskich, w których odsetek szczepień jest najwyższy. Dlatego Europejska Agencja Leków (EMA) i Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) nadal wzywają wszystkich obywateli UE do pełnego zaszczepienia i przestrzegania ostatnich zaleceń dotyczących szczepień przypominających.
- Podejście „miksuj i dopasuj” może być stosowane zarówno w przypadku szczepień początkowych, jak i przypominających
Zgodnie ze środkami już podjętymi przez wiele państw członkowskich, w coraz większej liczbie badań klinicznych, popartych dowodami ze świata rzeczywistego, analizowano obecnie możliwość zastosowania dwóch różnych szczepionek COVID-191, zarówno w przypadku pierwszej, jak i drugiej dawki szczepionki podstawowej (początkowej), który jest znany jako heterologiczne szczepienie pierwotne, lub zastosowanie trzeciej dawki innej szczepionki przeciw COVID-19 jako dawki przypominającej od 3 do 6 miesięcy po pierwotnym cyklu szczepienia (szczepienie przypominające heterologiczne).
W celu zapewnienia podstaw naukowych i dalszej elastyczności programów szczepień EMA i ECDC, we współpracy z ekspertami UE z grupy COVID-ETF EMA, dokonały przeglądu dostępnych dowodów i przedstawiły zalecenia techniczne oraz porady dotyczące heterologicznych szczepień przeciwko COVID-19, albo w kursie podstawowym lub jako booster.
Dowody z badań nad szczepieniami heterologicznymi sugerują, że połączenie szczepionek zawierających wektory wirusowe i szczepionek mRNA wytwarza dobre poziomy przeciwciał przeciwko wirusowi COVID-19 (SARS-CoV-2) i wyższą odpowiedź komórek T niż przy użyciu tej samej szczepionki (szczepienie homologiczne) w schemacie podstawowym lub przypominającym. Schematy heterologiczne były ogólnie dobrze tolerowane.
Stosowanie szczepionki z wektorem wirusowym jako drugiej dawki w schematach szczepień pierwotnych lub stosowanie dwóch różnych szczepionek mRNA jest zbadane w mniejszym stopniu.
Chociaż trwają badania mające na celu dostarczenie większej liczby dowodów na długoterminowe bezpieczeństwo, czas trwania odporności i skuteczności, zastosowanie schematów heterologicznych może zapewnić elastyczność w zakresie opcji szczepień, w szczególności w celu zmniejszenia wpływu na rozpowszechnianie szczepionki, jeśli szczepionka nie będzie dostępna dla jakiegokolwiek powodu.
Rozważania dotyczące heterologicznego szczepienia pierwotnego
- Obecnie dostępne dowody wskazują na dopuszczalną tolerancję i wzmocnioną odpowiedź immunologiczną przy zastosowaniu sekwencyjnego heterologicznego schematu szczepionki wektorowej/szczepionki mRNA w porównaniu z reżimem homologicznej szczepionki wektorowej;
- Niektóre badania wykazały wyższą reaktogenność (np. ból, gorączkę, ból głowy, zmęczenie) szczepień heterologicznych, ale wyniki nie są spójne. W odniesieniu do rzadko występujących działań niepożądanych brak jest wystarczających danych do wyciągnięcia wniosków;
- W odniesieniu do immunogenności, badania są zgodne, wykazując, że schemat heterologiczny jest zdolny do wywoływania znacznie zwiększonych odpowiedzi immunologicznych, w tym ulepszonych komórek B pamięci, w porównaniu z schematem z homologicznym wektorem wirusowym. Niewielki wzrost humoralnych odpowiedzi immunologicznych w odniesieniu do szczepienia homologicznego mRNA jest czasami obserwowany, ale nie zawsze, co ogólnie potwierdza podobną odpowiedź przeciwciał;
- Zwiększona immunogenność wydaje się być zgodna ze zwiększoną skutecznością szczepionki przeciwko objawowemu zakażeniu SARS-CoV-2 schematu heterologicznego wektora-mRNA w porównaniu z immunizacją wektorem homologicznym w oparciu o badaniach obserwacyjnych;
- Ogólnie przedstawione dane potwierdzają zastosowanie mieszanych schematów wektor/mRNA. W oparciu o dotychczasowe dowody i istniejącą wiedzę kliniczną, podanie drugiej dawki szczepionki mRNA poprzednim biorcom pojedynczej dawki szczepionek wektorowych jest strategią szczepienia korzystną z immunologicznego punktu widzenia, z pozytywnym wpływem na osiągnięty poziom ochrona przed infekcjami i chorobami. Jest mniej dowodów na temat schematów szczepień heterologicznych mRNA, ale wystarczająco dużo, aby wskazać, że takie podejście może być również stosowane, gdy potrzebna jest elastyczność lub przyspieszenie kampanii szczepień. Dane dotyczące bezpieczeństwa po takich schematach heterologicznych mRNA są obecnie badane w celu ustalenia, czy istnieje zwiększone ryzyko zapalenia mięśnia sercowego;
- Podanie szczepionki z wektorem adenowirusowym jako drugiej dawki po szczepionce mRNA można rozważyć, jeśli istnieje problem z dostępnością szczepionek mRNA, ale na podstawie ograniczonych dostępnych danych może być mniej korzystne z immunologicznego punktu widzenia niż sekwencja przeciwna;
- Dane dotyczące długoterminowej ochrony po heterologicznym lub homologicznym szczepieniu pierwotnym są ograniczone, ale kilka badań sugeruje spadek ochrony przed objawową infekcją w ciągu 6 miesięcy po szczepieniu heterologicznym. Niektóre z tych badań pokazują również, że słabnięcie skuteczności szczepionki Vaxzevria jest większe i szybsze niż w przypadku innych schematów oraz że słabnięcie jest ogólnie szybsze u starszych, słabych osób i osób z chorobami współistniejącymi;
- Potrzebne są dalsze badania, aby zbadać stosowanie schematów heterologicznych u osób z obniżoną odpornością.
Rozważania dotyczące heterologicznej szczepionki przypominającej
- Dostępne dowody dotyczące różnych typów zatwierdzonych szczepionek wskazują, że heterologiczna dawka przypominająca wydaje się równie dobra lub lepsza pod względem odpowiedzi immunologicznych niż homologiczna dawka przypominająca. Wśród kombinacji heterologicznych dawek przypominających, podawanie przypominające mRNA po pierwotnej serii wektora jest bardziej immunogenne niż odwrotnie. Ponadto profil bezpieczeństwa heterologicznych i homologicznych kombinacji przypominających pozostaje porównywalny na podstawie dostępnych danych;
- Heterologiczna strategia szczepień przypominających może być zatem uważana za strategię alternatywną, np. poprawa ochrony, którą można osiągnąć za pomocą niektórych szczepionek, aby umożliwić większą elastyczność w przypadku problemów z akceptacją, dostawą lub dostępnością szczepionki. Obecnie dostępne dane przemawiają za bezpiecznym i skutecznym podaniem dawki przypominającej już po 3 miesiącach od zakończenia szczepienia podstawowego, jeżeli z punktu widzenia zdrowia publicznego taki krótki odstęp jest pożądany, niezależnie od aktualnych zaleceń, aby podawać dawkę przypominającą najlepiej po 6 miesiącach;
- Dane dotyczące bezpieczeństwa dostarczają ograniczonych, ale uspokajających informacji w odniesieniu do krótkoterminowej reaktogenności dla dowolnej kombinacji przypominającej. Heterologiczna dawka przypominająca szczepionki z wektorem wirusowym lub Spikevax ma tendencję do powodowania większej liczby zdarzeń niepożądanych związanych z reaktogennością miejscową lub układową. Duże badania obserwacyjne dostarczą dodatkowych dowodów w odniesieniu do występowania rzadkich zdarzeń niepożądanych, takich jak zapalenie mięśnia sercowego, z homologicznymi lub heterologicznymi dawkami przypominającymi;
- Chociaż można by oczekiwać, że wyższa odpowiedź immunologiczna przełoży się na zwiększoną ochronę przed infekcjami i chorobami, w tym z różnych wariantów będących przedmiotem zainteresowania, ze względu na brak ustalonych korelatów ochrony nie można na tym etapie precyzyjnie określić, w jakim stopniu taka poprawiona immunogenność przełożyłoby się na wyższą efektywność. Jednak pojawiające się dane dotyczące skuteczności wskazują na zwiększoną ochronę przed objawową chorobą po heterologicznej dawce przypominającej szczepionką mRNA podczas rozprzestrzeniania się wariantu Delta;
- Podawanie dawek przypominających, zarówno homologicznych, jak i heterologicznych, musi brać pod uwagę zanikanie ochrony w czasie i optymalny odstęp czasu dla skutecznej odpowiedzi immunologicznej. W chwili obecnej nie ma danych dotyczących osób z obniżoną odpornością, które uzasadniałyby zalecenie heterologicznej dawki przypominającej.