Co roku 9 maja obchodzimy Dzień Europy – święto pokoju i jedności w Europie.
W 1950 r. Robert Schuman, francuski minister spraw zagranicznych, wygłosił swoją epokową deklarację, która zapoczątkowała proces integracji europejskiej. Dlatego plan Schumana uważa się za punkt wyjścia tego procesu.
Plan Schumana – podwaliny Unii Europejskiej
Ponad 70 lat temu minister spraw zagranicznych Francji Robert Schuman przedstawił plan, który zapoczątkował proces integracji europejskiej. Europejska Wspólnota Węgla i Stali, a potem Europejska Wspólnota Gospodarcza stały się podwalinami przyszłej Unii Europejskiej.
„Wkład, jaki zorganizowana i żyjąca Europa może wnieść w cywilizację, jest niezbędny dla utrzymania pokojowych stosunków. […] Europa nie powstanie od razu ani w całości: będzie powstawała przez konkretne realizacje, tworząc najpierw rzeczywistą solidarność” – możemy przeczytać w Deklaracji Schumana z 1950 roku.
9 maja świętujemy dokonania Unii Europejskiej i jednoczenie się Europy. Początkiem dzisiejszej Unii Europejskiej był ambitny plan zapewnienia długoterminowego pokoju w powojennej Europie. Nie byłoby UE, gdyby nie odważne słowa wypowiedziane przez ministra spraw zagranicznych Francji Roberta Schumana 9 maja 1950 r. w Paryżu „Wkład, jaki zorganizowana i żyjąca Europa może wnieść w cywilizację, jest niezbędny dla utrzymania pokojowych stosunków. (…) Europa nie powstanie od razu ani w całości: będzie powstawała przez konkretne realizacje, tworząc najpierw rzeczywistą solidarność” – mówił. W wygłoszonym wówczas przemówieniu zaproponował nową formę współpracy gospodarczej w Europie, która zapobiegłaby wybuchowi nowej wojny. Przekonywał, że tylko zjednoczenie krajów starego kontynentu może zagwarantować pokój i rozwój.
Warto przypomnieć, że wówczas, 5 lat po zakończeniu II wojny światowej, Europa nadal walczyła z jej konsekwencjami. Robert Schuman przedstawił ambitny plan, który zakładał połączenie niemieckich i francuskich gospodarek węgla i stali i oddanie ich, niezależnej od obu państw, ponadnarodowej władzy. Rządy europejskie uznały, że wspólna koordynacja tych fundamentów gospodarczych zapobiegnie powtórzeniu się podobnego konfliktu, a wszelka wojna między odwiecznymi rywalami – Francją a Niemcami – będzie „nie tylko nie do pomyślenia, ale i fizycznie niemożliwa”. Uważały, że połączenie interesów gospodarczych przyczyni się do podniesienia stopy życiowej społeczeństw i będzie pierwszym krokiem w stronę zjednoczonej Europy.
Robert Schuman przekonywał, że „umieszczenie produkcji węgla i stali pod wspólnym zarządzaniem (…) zmieni los regionów, długo skazanych na wytwarzanie wojennego oręża, którego były najdłużej ofiarami”. Zaproponował utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Wspólnota, powstała w 1952 r., była pierwszą w historii ponadnarodową instytucją europejską. Jej powołanie stało się jednym z głównych czynników zjednoczenia powojennej Europy, stanowiło zalążek tego, czym jest UE. Jej państwa członkowskie: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy od 1955 r. kontynuowały próby integracji państw Europy Zachodniej, tworzenia wspólnego rynku i wspólnoty energii atomowej. W rezultacie w 1958 r. powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG), która wraz z Europejską Wspólnotą Energii Atomowej (Euratom), utworzoną w 1957 r., stała się pierwszym filarem UE. Te 3 wspólnoty europejskie: Węgla i Stali, Gospodarcza oraz Energii Atomowej już od 1958 r. miały wspólne niektóre organy, a na podstawie tzw. traktatu fuzyjnego w 1967 r. nastąpiło pełne połączenie instytucjonalne. W 1973 r. do wspólnot przyłączyły się: Wielka Brytania, Dania i Irlandia, w latach 80. Grecja, Hiszpania i Portugalia, w 1995 r. – Austria, Szwecja i Finlandia. Na mocy traktatu z Maastricht od 1992 r. EWG nosiła nazwę Wspólnoty Europejskiej.
Jako zwieńczenie wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej 1 listopada 1993 r. powstała Unia Europejska. 1 maja 2004 r. unijne członkostwo uzyskała Polska, a oprócz niej Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Słowacja, Słowenia i Węgry. Od 2020 r., po opuszczeniu Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię, w jej skład wchodzi 27 państw. 28 lutego 2022 r., kilka dni po zaatakowaniu przez Rosję, Ukraina złożyła wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej, 23 czerwca 2022 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję wzywającą do niezwłocznego przyznania jej statusu kandydata, tego samego dnia Rada Europejska przyznała Ukrainie status kandydata do członkostwa w Unii Europejskiej.
Wspólne oświadczenie z okazji 75. rocznicy deklaracji Schumana
Oświadczenie przewodniczącej Parlamentu Europejskiego, przewodniczącego Rady Europejskiej i przewodniczącej Komisji Europejskiej w 75. rocznicę deklaracji Schumana.
„Dzisiaj, w Luksemburgu, miejscu urodzenia Roberta Schumana, obchodzimy rocznicę historycznej deklaracji z 9 maja 1950 r., która położyła podwaliny pod dzisiejszą Unię Europejską.
Siedemdziesiąt pięć lat temu na kontynencie, który odbudowywał się po zniszczeniach drugiej wojny światowej, wizjonerscy przywódcy postanowili połączyć produkcję i rynki węgla i stali, aby zapewnić trwały pokój w Europie. Ich proste, ale przełomowe zamierzenie – zastąpienie historycznej rywalizacji dzieloną wspólnie suwerennością, poprzez integrację gospodarczą i polityczną – utorowało drogę do epoki dobrobytu, pokoju, demokracji, solidarności i współpracy w Europie.
Z biegiem czasu coraz więcej krajów przyłączało się do wspólnego projektu europejskiego, co świadczy o atrakcyjności wspólnych wartości, demokracji i jedności wśród narodów naszego kontynentu.
Dziś nasze działania na rzecz pokoju w Europie, który jest istotą deklaracji Schumana, nie są jeszcze zakończone. Europa stoi po raz kolejny przed poważnymi wyzwaniami. Tuż za naszymi granicami toczy się wojna, wywołana agresją Rosji na Ukrainę. Nasilają się światowe napięcia. Zmiana klimatu wpływa na życie milionów ludzi w Europie i na całym świecie.
Potwierdzamy nasze głębokie zaangażowanie na rzecz projektu europejskiego, który łączy nasze narody, a także na rzecz rozszerzenia jako najlepszej geopolitycznej inwestycji Unii Europejskiej. Podwajamy wysiłki, by zapewnić mieszkańcom Europy dalszy dobrobyt gospodarczy, większą konkurencyjność gospodarczą i postęp społeczny. Podejmujemy bezprecedensowe kroki w celu wzmocnienia naszego bezpieczeństwa i obrony oraz naszej autonomii strategicznej. Jesteśmy zdecydowani utrzymać międzynarodowy porządek oparty na zasadach, wzmocnić multilateralizm i działać jako wiarygodny partner globalny.
Europa sama kształtuje swój los. Wspieramy Ukrainę we wszystkich jej wysiłkach na rzecz sprawiedliwego i trwałego pokoju. Istota deklaracji Schumana pozostaje aktualna. Będzie nas nadal prowadzić, w chwili gdy łączymy siły, aby zapewnić pokój, dobrobyt, solidarność i współpracę w Europie.”
