Bukowe drzewostany w polskiej części Karpat znalazły się na liście Światowego Dziedzictwa Przyrodniczego UNESCO.
Oznacza to, że od dziś znajdują się w tej samej lidze co m.in. Wielka Rafa Koralowa w Australii, Park Wulkanów na Hawajach, Park Narodowy Yellowstone, a w Polsce, do tej pory jedyna, Puszcza Białowieska.
Komitet UNESCO docenił wartość przyrodniczą lasów znajdujących się na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego (około 11% całego parku). Lasy te weszły w skład europejskich lasów bukowych – Obiektu Światowego Dziedzictwa UNESCO (nazwa oryginalna: Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe).
Wiele drzew, jeden las
Od dziś ten obszar to łącznie 94 pojedyncze obszary w 18 krajach. Wraz z lasami bukowymi z Bieszczad zaliczają się do niego lasy bukowe Bośni i Harcegowiny, Czech, Francji, Macedonii Północnej i Szwajcarii. Wcześniej w jego skład wchodziły dobrze zachowane lasy bukowe Albanii, Austrii, Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Niemiec, Włoch, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Hiszpanii i Ukrainy.
Fenomen Europy
Dlaczego bieszczadzkie lasy są częścią Obiektu Światowego Dziedzictwa UNESCO? Bo dopiero wszystkie razem stanowią znakomity przykład niezakłóconych antropogenicznie lasów z występującymi tam naturalnymi procesami ekologicznymi. Wyróżniając cały ten obszar eksperci UNESCO pokazali, że europejskie lasy bukowe są unikalnym dziedzictwem przyrodniczym i czysto europejskim fenomenem. Niestety w wyniku działalności człowieka naturalne lasy bukowe Europy są też dobrem rzadkim. Zostały one w przeszłości przetrzebione i obecnie ich zasięg jest bardzo ograniczony.
Obiekt obejmuje fragment lasów bukowych w Bieszczadzkim Parku Narodowym o powierzchni około 3300 ha objęty ścisłą ochroną, co stanowi około 11% powierzchni Parku. Buczyny te położone są na północnych zboczach Połoniny Wetlińskiej i Smereka, w Paśmie Granicznym i w Dolinie Górnej Solinki, w dolinach potoków Terebowiec i Wołosatka. Strefę buforową dla tych obiektów stanowi granica Parku Narodowego.
„Docenienie wartości przyrodniczej lasów bieszczadzkich to świetna wiadomość. To potwierdzenie przez światowe grono ekspertów tego co od dawna wiemy – lasy w Karpatach są unikatowe i musimy o nie dbać. Dobrze, że dostrzeżono to także poza granicami Polski, mówi Tomasz Pezold Knežević z WWF Polska. Jak dodaje: “Szkoda, że ograniczono się tylko do lasów w obrębie Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Można było uwzględnić także inne fragmenty pierwotnych lasów bukowych w Karpatach. Mimo że nominacja bieszczadzkich lasów była gotowa już pięć lat temu, ostateczną decyzję o przyłączeniu do szacownego grona podjęto dopiero w tym roku”.
Gorzka lekcja z Białowieży
W ślad za wyróżnieniem dla bieszczadzkich lasów bukowych idą obowiązki. To przede wszystkim odpowiednie zarządzanie i ochrona obszaru zapewniająca utrzymanie ekosystemu w dobrym stanie. Sam status nie zapewnia ochrony dziedzictwa przyrodniczego! Zarządzanie jedynym do tej pory obszarem UNESCO, czyli Puszczą Białowieską, w Polsce się nie udaje. Kolejnym dowodem na to jest fakt, że na tym samym Komitecie UNESCO, podczas którego na Listę wpisano lasy bukowe w Bieszczadach, ponownie zapadły decyzje dotyczące Puszczy Białowieskiej. Podobnie jak w ostatnich latach została zwrócona Polsce uwaga na niedociągnięcia w zarządzaniu Puszczą. Komitet zarekomendował też działania naprawcze.
“Do tej pory jedynym miejscem w Polsce tak wysoko ocenionym była Puszcza Białowieska, a mimo to gospodarka leśna była prowadzona źle i tak też jest oceniana przez UNESCO. Jako że przez ostatnie 7 lat nie byliśmy w stanie wypracować Planu Zarządzania dla tego obszaru, UNESCO najwyraźniej straciło cierpliwość i rekomenduje zwrócenie się do jej ekspertów o wsparcie przy wypracowaniu tego kluczowego dokumentu” – tłumaczy Tomasz Pezold Knežević.
Cenna przyroda
Wyjątkowo cenny przyrodniczy obszar to wartość nie tylko dla przyrody, ale i dla portfeli lokalnych społeczności. Sąsiedztwo takich miejsc podnosi wartość nieruchomości i przynosi dochody w postaci turystyki. W przypadku Bieszczadów, jak i Białowieży korzyści te są widoczne już gołym okiem, nawet poza tradycyjnym sezonem wakacyjnym.
Decyzja Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO jest rezultatem kolejnego seryjnego wniosku pt. „Pradawne i pierwotne lasy bukowe w Karpatach i innych regionach Europy” złożonego w 2019 r. przez 10 państw, w tym Polskę. W rezultacie, razem z Polską do wpisu dołącza pięć europejskich państw-stron (Bośnia i Hercegowina, Czechy, Francja, Macedonia Północna i Szwajcaria). Obecne rozszerzenie dodaje do sieci 15 nowych obszarów chronionych, w tym cztery fragmenty lasu bukowego z Bieszczadzkiego Parku Narodowego.
„Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy” stanowią ponadnarodowe dobro wieloczęściowe, łącznie składające się aktualnie z 94 części składowych w 18 krajach. Są one wyjątkowym przykładem stosunkowo dobrze zachowanych lasów bukowych strefy umiarkowanej i wykazują szeroki zakres wzorców strukturalnych i procesów ekologicznych, zachodzących w litych i mieszanych drzewostanach buka zwyczajnego (Fagus sylvatica) w różnorodnych warunkach środowiskowych. Obszary ostoi zostały udokumentowane przez naukowców poprzez analizę paleoekologiczną i przy użyciu najnowszych technik kodowania genetycznego.
Lasy te zawierają bezcenną populację starych drzew oraz rezerwuar genetyczny buka i wielu innych gatunków, które są związane z siedliskami starodrzewów.
