Parlament Europejski walczy o zagwarantowanie praw obywateli UE w Zjednoczonym Królestwie i praw brytyjskich obywateli mieszkających w UE po brexicie.
Wielka Brytania opuściła Unię Europejską po 47 latach!
Chociaż tylko niektórzy z nich mogli głosować w referendum, to właśnie miliony obywateli UE w Zjednoczonym Królestwie będą wśród osób najbardziej dotkniętych skutkami Brexitu.
Ich prawa są zabezpieczone przez umowę o wystąpieniu wynegocjowaną przez Zjednoczone Królestwo i UE, którą Parlament Europejski zatwierdził 29 stycznia.
15 stycznia eurodeputowani przyjęli rezolucję stwierdzającą, że dla zapewnienia poparcia Parlamentu Europejskiego dla umowy o wystąpieniu potrzebne jest potwierdzenie ochrony praw obywateli UE. Po przyjęciu rezolucji, koordynator Parlamentu ds. brexitu Guy Verhofstadt uzyskał wyjaśnienia od brytyjskiego Ministra ds. brexitu Stephena Barclaya podczas spotkania w Londynie. Brytyjskie władze analizują obecnie możliwość wydrukowania formularza potwierdzającego status osoby osiedlonej dla obywateli UE, którzy już go uzyskali, zgodnie z prośbą Parlamentu. Verhofstadt usłyszał także, że obywatele UE, którzy jeszcze nie złożyli wniosku, nie zostaną automatycznie deportowani – będą mieli możliwość przedstawienia swojej sytuacji i uzyskania statusu osoby osiedlonej.
Jednak chociaż umowa o wystąpieniu daje zarówno Brytyjczykom, jak i obywatelom UE prawo do kontynuowania pracy i życia w kraju, w którym obecnie mieszkają, wiele innych kwestii nadal wymaga rozstrzygnięcia.
Następnym krokiem dla UE i Wielkiej Brytanii jest wynegocjowanie porozumienia w sprawie przyszłych stosunków, obejmującego szeroką tematykę – od handlu po współpracę w obszarach takich jak środowisko i terroryzm. Porozumienie ureguluje również opiekę zdrowotną dla obywateli UE mieszkających w Wielkiej Brytanii i Brytyjczyków mieszkających w UE.
Po pierwsze prawa obywateli UE
Interesy obywateli powinny być w centrum negocjacji od samego ich początku, podkreślają posłowie, szczególnie interesy obywateli Irlandii, dla których Wystąpienie Wielkiej Brytanii będzie miało „szczególne konsekwencje”. Posłowie wzywają strony do „zapewnienia ciągłości i stabilności północnoirlandzkiego procesu pokojowego oraz uniknięcia powrotu do kontroli granicznych” oraz do traktowania tej sprawy priorytetowo podczas negocjacji.
W rezolucji posłowie ostrzegają Zjednoczone Królestwo przed próbami ograniczenia prawa do swobodnego przepływu osób zanim wystąpi ono z UE oraz zwracają się do pozostałych członków UE o zbadanie, w jaki sposób załagodzić niepokój obywateli brytyjskich o utratę obecnych praw obywatelskich w związku z Brexitem.
Zasady negocjacji
Posłowie wzywają strony do działania w dobrej wierze i z pełna przejrzystością, w celu zapewnienia uporządkowanego procesu wyjścia.
W rezolucji stwierdzono, że Zjednoczone Królestwo złamałoby prawo negocjując umowy handlowe z krajami trzecimi zanim opuści UE, ponadto posłowie ostrzegają, przed wszelkimi rozmowami dwustronnymi pomiędzy Wielką Brytanią a państwem członkowskim, na temat procesu wyjścia lub przyszłych relacji.
Zobowiązania Brytyjczyków wobec UE pozostają w mocy
Zjednoczone Królestwo posiadać będzie wszelkie prawa państwa członkowskiego przed formalnym wystąpieniem z UE, ale będzie również musiało wywiązywać się ze zobowiązań, w tym tych podjętych w obecnych wieloletnich ramach finansowych. Termin płatności tego typu zobowiązań finansowych może przypadać już po wystąpieniu Wielkiej Brytanii z UE, przypomniano w rezolucji.
1 lutego rozpoczął się okres przejściowy między Wielką Brytanią a UE
Aby zapewnić czas na wynegocjowanie przyszłych relacji i dostosowanie się do nowych warunków współpracy, umowa wyjścia przewiduje okres przejściowy do 31 grudnia 2020 r. Zakłada on utrzymanie relacji między Unią Europejską a Zjednoczonym Królestwem na dotychczasowych warunkach.
Oznacza to, że w tym czasie Wielka Brytania generalnie będzie nadal traktowana jak państwo członkowskie. Będzie uczestniczyć w jednolitym rynku i unii celnej, wpłacać składkę do budżetu UE na dotychczasowych zasadach i korzystać ze wszystkich programów unijnych, które będą funkcjonować do końca 2020 r. (transfery finansowe w obie strony będą się odbywać jeszcze przez kilka najbliższych lat).
Wielka Brytania nie będzie jednak reprezentowana w instytucjach UE, szczególnie w unijnym procesie decyzyjnym. Nie będzie mieć swoich przedstawicieli w Radzie Europejskiej i Radzie UE ani uczestniczyć w głosowaniach, nie będzie mieć własnych posłów do Parlamentu Europejskiego, przestanie być członkiem Europejskiego Banku Inwestycyjnego itp.
Bez zmian w relacjach Polski z Wielką Brytanią w okresie przejściowym
Dla polskich przedsiębiorców i obywateli okres przejściowy oznacza brak zasadniczych zmian w relacjach z Wielką Brytanią do końca 2020 r., m.in.:
- utrzymanie dotychczasowych zasad związanych ze swobodą przepływu osób. Polacy, którzy przyjadą na Wyspy do końca 2020 r., będą mogli mieszkać, pracować i uczyć się na obecnych zasadach. Jeśli będą chcieli pozostać w Zjednoczonym Królestwie dłużej, do końca czerwca 2021 r. będą musieli wystąpić o nadanie nowego statusu pobytowego (status osoby osiedlonej) tzw. settled lub pre-settled status (informacje na ten temat są dostępne na stronie internetowej rządu brytyjskiego),
- brak ceł, kontyngentów i innych dodatkowych barier w handlu. Wielka Brytania pozostanie w unii celnej z UE i będzie uczestnikiem wspólnego rynku UE,
- utrzymanie zasad przekraczania granicy UE-Wielka Brytania. Nadal będzie można podróżować do i z Wielkiej Brytanii na podstawie dowodu osobistego,
- możliwość eksportu towarów do Wielkiej Brytanii na obecnych zasadach. Nie będzie potrzeby składania zgłoszeń celnych, posiadania dodatkowych dokumentów (np. świadectw pochodzenia) i niewymaganych dotychczas certyfikatów dla produktów. Wielka Brytania nadal będzie respektować wszystkie regulacje Unii Europejskiej w tym zakresie. W okresie przejściowym zachowana zostanie również ważność pozwoleń celnych wydanych przez władze Zjednoczonego Królestwa na podstawie przepisów unijnego kodeksu celnego,
- obowiązywanie dotychczasowych przepisów w zakresie VAT i akcyzy, w tym limitów zwolnień dla podróżnych, funkcjonowania podatkowych systemów informatycznych itp.,
- brak zmian w zakresie ew. obowiązków dot. uzyskania licencji, pozwoleń lub spełniania norm sanitarnych czy fitosanitarnych dla produktów rolno-spożywczych,
- utrzymanie dotychczasowych zasad wykonywania transportu drogowego i lotniczego między UE a Wielką Brytanią,
- dalsze wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych dla przedstawicieli zawodów regulowanych,
- utrzymanie jednolitego paszportu dla usług finansowych.
Warunki obowiązywania okresu przejściowego w polskim porządku prawnym zostały potwierdzone w ustawie z dnia 19 lipca 2019 r. o okresie przejściowym, o którym mowa w Umowie o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Dz.U. 2019 poz. 1516).
Nowe relacje z Wielką Brytanią od 2021 r.
Warunki współpracy gospodarczej po zakończeniu okresu przejściowego będą zależeć od treści przyszłej umowy o wolnym handlu. Jej negocjacje rozpoczną się w lutym br.
Wielka Brytania obecnie zapowiada, że nie przedłuży okresu przejściowego. Jednocześnie dotychczasowe stanowisko rządu brytyjskiego wskazuje, że preferowaną formą współpracy będzie umowa o wolnym handlu.
Na obecnym etapie nie da się przesądzić jak będą wyglądać relacje UE-Wielka Brytania od 1 stycznia 2021 r. Pewne jest, że nie będą one takie same jak dzisiaj i w handlu z Wielką Brytanią pojawią się dodatkowe obowiązki i ograniczenia. Ostateczny kształt przyszłych relacji może być znany na krótko przed końcem okresu przejściowego.
Co jeśli UE i Wielka Brytania nie uzgodnią przyszłych relacji przed końcem okresu przejściowego
Nie można wykluczyć, że do końca 2020 r. przyszłe relacje między Unią Europejską i Zjednoczonym Królestwem nie zostaną uregulowane. Będzie to mieć konsekwencje podobne do „bezumownego brexitu” czyli wyjścia Wielkiej Brytanii z UE bez umowy o wystąpieniu. Te konsekwencje to przede wszystkim oparcie relacji gospodarczych pomiędzy Unią Europejską a Wielką Brytanią na zasadach Światowej Organizacji Handlu. Oznacza to m.in. wprowadzenie ceł i kontroli celnych (jak obecnie dla krajów spoza Unii Europejskiej), zmiany w zasadach rozliczania VAT, podatku akcyzowego, konieczność dostosowania przedsiębiorców i eksporterów do brytyjskich regulacji, ograniczenia dla firm transportowych itd. Te i wiele innych utrudnień mogą wyznaczyć nowe realia wymiany handlowej między UE i Wielką Brytanią już od 1 stycznia 2021 r.
Możliwe jest także wynegocjowanie umowy, która będzie dotyczyć tylko części obszarów wzajemnych relacji i pozostawienie pozostałych obszarów bez umowy.
(PE, MF)