Komisja Europejska pozytywnie oceniła polski plan odbudowy i zwiększania odporności (KPO).
Co stanowi ważny krok w kierunku wypłaty przez Unię Europejską 23,9 mld euro w formie dotacji i 11,5 mld euro w formie pożyczek w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF). Ze środków tych finansowane będą działania służące realizacji kluczowych inwestycji i reform omówionych w polskim planie odbudowy i zwiększania odporności. Umożliwią one Polsce wzmocnienie po okresie pandemii COVID-19 i poczynienie postępów w transformacji ekologicznej i cyfrowej.
RRF jest kluczowym narzędziem NextGenerationEU. Zapewni on do 800 mld euro (w cenach bieżących) na wsparcie inwestycji i reform w całej UE. Polski KPO jest częścią bezprecedensowej i skoordynowanej reakcji UE, podjętej, aby zażegnać kryzys związany z COVID-19, sprostać wspólnym europejskim wyzwaniom przez opowiedzenie się za zieloną i cyfrową transformacją oraz wzmocnić odporność gospodarczą i społeczną, a także spójność jednolitego rynku.
Komisja oceniła polski plan na podstawie kryteriów podanych w rozporządzeniu ustanawiającym RRF. Przeanalizowała w szczególności, czy zawarte w nim inwestycje i reformy służą zielonej i cyfrowej transformacji; przyczyniają się do skutecznego sprostania wyzwaniom zidentyfikowanym w ramach europejskiego semestru; i wzmacniają potencjał wzrostu gospodarczego, tworzenie miejsc pracy oraz odporność gospodarczą i społeczną.
W polskim KPO określono pośrednie etapy związane z istotnymi aspektami niezależności sądownictwa, które mają szczególne znaczenie dla poprawy klimatu inwestycyjnego. W planie zdefiniowano także warunki jego skutecznej realizacji. Zanim dokonana zostanie jakakolwiek wypłata w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności Polska musi wykazać, że te etapy pośrednie zostały osiągnięte.
Zapewnienie zielonej i cyfrowej transformacji w Polsce
W ocenie Komisji stwierdzono, że w polskim KPO 42,7 proc. jego łącznej alokacji przeznacza się na działania wspierające realizację celów klimatycznych. Oczekuje się, że wdrożenie polskiego KPO w znacznym stopniu przyczyni się do dekarbonizacji polskiej gospodarki poprzez zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w koszyku energetycznym Polski, efektywności energetycznej gospodarki oraz niezależności dostaw energii w Polsce. Obejmuje to znaczne finansowanie przewidziane dla morskich elektrowni wiatrowych, a także kluczowe zmiany w ramach regulacyjnych ułatwiających budowę morskich i lądowych farm wiatrowych. Wdrożenie planu ma wesprzeć energooszczędną renowację budynków, modernizację kolei i transportu autobusowego, bezpieczeństwo drogowe oraz rozwój technologii ekologicznego wodoru.
Komisja stwierdza, że w polskim planie 21,3 proc. jego łącznej alokacji przeznaczono na działania wspierające transformację cyfrową. Obejmują one inwestycje w zapewnienie powszechnego dostępu do szybkiego internetu, cyfryzację usług publicznych, sprzęt informatyczny dla szkół, umiejętności cyfrowe i cyberbezpieczeństwo.
Wzmocnienie odporności gospodarczej i społecznej Polski
Komisja uważa, że polski KPO zawiera obszerny zestaw wzajemnie wzmacniających się reform i inwestycji, które przyczyniają się do skutecznego sprostania wszystkim wyzwaniom gospodarczym i społecznym wskazanym w zaleceniach krajowych skierowanych do Polski (lub znacznej części tych wyzwań).
W planie przewidziano szereg reform mających na celu poprawę klimatu inwestycyjnego w Polsce. Jest wśród nich kompleksowa reforma systemu środków dyscyplinarnych mających zastosowanie do polskich sędziów, która wzmocni – zgodnie z założeniami – ważne aspekty niezależności sądownictwa.
Taka reforma będzie musiała spełnić następujące wymogi:
- wszystkie postępowania dyscyplinarne przeciwko sędziom będą rozstrzygane przez sąd, inny niż obecna Izba Dyscyplinarna, który spełnia wymogi prawa UE zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości i który jest tym samym sądem niezależnym, bezstronnym i ustanowionym mocą prawa;
- sędziowie nie mogą podlegać odpowiedzialności dyscyplinarnej za złożenie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości, za treść ich orzeczeń sądowych lub za sprawdzenie, czy inny sąd jest bezstronny, niezależny i ustanowiony mocą prawa;
- prawa procesowe stron w postępowaniu dyscyplinarnym zostają wzmocnione;
- wszyscy sędziowie, których dotyczyły wcześniejsze orzeczenia Izby Dyscyplinarnej, będą mogli bezzwłocznie odwołać się od tych orzeczeń do sądu spełniającego wymogi UE i będącego tym samym sądem niezależnym, bezstronnym i ustanowionym mocą prawa.
Polski plan obejmuje również reformy i inwestycje na rzecz skuteczniejszego systemu opieki zdrowotnej, do którego zapewniony jest powszechny dostęp. Wspiera modernizację kształcenia i szkolenia zawodowego oraz uczenia się przez całe życie, aby zapewnić odpowiednie umiejętności umożliwiające integrację na rynku pracy. Różne środki przewidziane w planie mają na celu poprawę funkcjonowania rynku pracy. Na przykład reforma podatku dochodowego od osób fizycznych ma zachęcić pracowników, którzy osiągną ustawowy wiek emerytalny, do kontynuowania pracy. Inne środki mają na celu zwiększenie współczynnika aktywności zawodowej, w tym wśród kobiet. Obejmują one reformy i inwestycje w publiczne służby zatrudnienia, opiekę długoterminową oraz wczesną edukację i opiekę nad dzieckiem.
Plan stanowi kompleksową i odpowiednio wyważoną reakcję na sytuację gospodarczą i społeczną Polski, tym samym przyczyniając się odpowiednio do realizacji wszystkich sześciu filarów RRF.
Wspieranie przewodnich projektów inwestycyjnych i reform
W KPO proponuje się projekty we wszystkich sześciu europejskich sztandarowych obszarach. Są to konkretne projekty inwestycyjne, które dotyczą kwestii wspólnych dla wszystkich państw członkowskich w obszarach tworzących miejsca pracy i generujących wzrost gospodarczy oraz koniecznych do celów zielonej i cyfrowej transformacji.
Na przykład inwestycje w zieloną transformację miejską o wartości 2,8 mld euro będą wspierać wdrażanie odnawialnych źródeł energii oraz rozwój czystego i zrównoważonego transportu. Plan obejmuje również znaczne inwestycje w zapewnienie dostępu do szybkiego internetu na obszarach, na których nie ma łączności szerokopasmowej.
W ocenie Komisji stwierdzono również, że żaden środek uwzględniony w planie nie powoduje poważnych szkód dla środowiska, zgodnie z wymogami określonymi w rozporządzeniu ustanawiającym RRF.
Komisja uważa, że mechanizmy kontroli wprowadzone przez Polskę są odpowiednie, aby chronić interesy finansowe Unii, zakładając wcześniejsze wdrożenie celów pośrednich dotyczących dodatkowych środków w postaci audytu i kontroli, które określono we wniosku Komisji dotyczącym decyzji wykonawczej Rady. Chodzi tu o cele pośrednie dotyczące wzmocnienia określonych aspektów niezależności polskiego sądownictwa, jak określono powyżej, oraz wykorzystania Arachne, narzędzia informatycznego, które wspiera państwa członkowskie w ich działaniach w zakresie zwalczania nadużyć finansowych poprzez umożliwienie im gromadzenia danych na temat ostatecznych odbiorców środków finansowych, wykonawców, podwykonawców i beneficjentów rzeczywistych oraz udostępniania tych danych na żądanie. W planie zawarto dostatecznie szczegółowe informacje na temat tego, w jaki sposób organy krajowe będą zapobiegać przypadkom konfliktu interesów, korupcji i nadużyć finansowych związanych z wykorzystaniem funduszy, wykrywać je i korygować. Co więcej, przed złożeniem przez Polskę pierwszego wniosku o płatność zrealizowane muszą zostać cele pośrednie dotyczące dodatkowych środków audytu i kontroli.
Wypowiedzi członków kolegium komisarzy:
Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen oświadczyła: Komisja Europejska zatwierdza dzisiaj polski plan odbudowy i zwiększania odporności na kwotę 35,4 mld euro. Zgodnie z oczekiwaniami wdrożenie polskiego planu w znacznym stopniu przyczyni się do dekarbonizacji polskiej gospodarki, zwiększając jednocześnie jej niezależność pod względem dostaw energii. W planie przewidziano szereg środków mających na celu poprawę klimatu inwestycyjnego w kraju, w tym kompleksową reformę sądownictwa ukierunkowaną na wzmocnienie niezawisłości sędziów. Inne środki mają na celu zwiększenie współczynnika aktywności zawodowej, w tym wśród kobiet. Zatwierdzenie planu wiąże się z wyraźnymi zobowiązaniami Polski dotyczącymi niezależności sądownictwa, które będą musiały zostać zrealizowane przed dokonaniem jakiejkolwiek faktycznej płatności. Z radością oczekuję na wdrożenie tych reform.
Valdis Dombrovskis, wiceprzewodniczący wykonawczy do spraw gospodarki służącej ludziom, stwierdził: Komisja daje dziś zielone światło dla polskiego planu odbudowy i zwiększania odporności, który wprowadzi ten kraj na ścieżkę ekologicznych i cyfrowych zmian – moje gratulacje! W planie położono duży nacisk na transformację ekologiczną, na przykład poprzez intensywniejsze wykorzystanie i wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności z morskich farm wiatrowych, a także poprzez rozwój czystego i bezpiecznego transportu oraz efektywną pod względem energetycznym renowację budynków. Wszystko to pomoże Polsce zmniejszyć jej zależność od dostaw energii z Rosji. Polska planuje również kontynuację cyfryzacji swojej gospodarki oraz zmniejszenie przepaści cyfrowej poprzez zapewnienie dostępu do szybkiego internetu i realizowanie inwestycji rozwój sieci 5G. W planie określono dalekosiężne reformy systemu opieki zdrowotnej i nakreślono modernizację systemu edukacji, a także środki usprawniające funkcjonowanie rynku pracy. Z zadowoleniem przyjmujemy zamiar Polski ukierunkowany na poprawę klimatu inwestycyjnego, między innymi poprzez wzmocnienie niezależności sądownictwa. Takie połączenie reform i inwestycji powinno zaowocować faktycznymi zmianami i pomóc w zbudowaniu bardziej odpornej gospodarki. Nadszedł czas, by plan przełożyć na działanie.
Paolo Gentiloni, komisarz do spraw gospodarki, oświadczył: Dzięki dzisiejszemu zatwierdzeniu planu Polska może rozpocząć korzystanie ze środków w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności opiewających na 35,4 mld euro, a tym samym wspierać inwestycje i reformy, które mają kluczowe znaczenie dla przyszłego rozwoju polskiej gospodarki i które odzwierciedlają nasze wspólnie uzgodnione priorytety. Przewidziane w planie środki – działania na rzecz energii ze źródeł odnawialnych, zrównoważonego transportu, ekologicznego wodoru i efektywności energetycznej – przyspieszą transformację ekologiczną Polski i zwiększą niezależność energetyczną kraju. Plan przyczyni się do udoskonalenia usług publicznych, w tym edukacji i opieki zdrowotnej, w okresie, w którym Polska przyjęła dużą liczbę obywateli Ukrainy. Przewiduje on również inwestycje mające na celu zwiększenie konkurencyjności cyfrowej Polski i wzmocnienie odporności na zagrożenia cybernetyczne. Osiągnęliśmy ten etap po długich i intensywnych negocjacjach, poruszając również pewne podstawowe kwestie związane z praworządnością, które mają wpływ na klimat inwestycyjny. Zanim dokonana zostanie jakakolwiek płatność, Polska będzie musiała wywiązać się z kluczowych zobowiązań podjętych w tym obszarze.
Dalsze kroki
Komisja przyjęła dziś wniosek dotyczący decyzji wykonawczej Rady w sprawie przyznania Polsce 23,9 mld euro w formie dotacji i 11,5 mld euro w formie pożyczek w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Rada będzie miała teraz co do zasady cztery tygodnie na przyjęcie wniosku Komisji.
Komisja zatwierdzi wypłaty środków w oparciu o osiągnięcie w zadowalającym stopniu celów pośrednich i wartości docelowych określonych w planie odbudowy i zwiększania odporności, odzwierciedlających postępy we wdrażaniu inwestycji i reform.
Niektóre cele pośrednie są niezbędne do zapewnienia skutecznej ochrony interesów finansowych Unii i muszą zostać zrealizowane przed złożeniem przez Polskę pierwszego wniosku o płatność.