Trzydzieści lat temu, 16 maja 1991 roku, do służby na granicach Polski przystąpili funkcjonariusze nowej, powołanej nieco ponad pół roku wcześniej formacji, Straży Granicznej.
Nawiązywała ona do chlubnych tradycji formacji granicznych II RP – Korpusu Ochrony Pogranicza i Straży Granicznej powstałej w 1928 roku. Zastąpiła natomiast Wojska Ochrony Pogranicza, które od 1946 roku chroniły granice PRL.
Nowa formacja stanęła wobec zupełnie nowych zadań, które wynikały z zagrożeń, z jakimi dotąd nie miały do czynienia polskie służby graniczne. Jednym z nich było zjawisko masowej migracji, wywołanej wybuchem wojny w byłej Jugosławii, drugim zaś spowodowany upadkiem ZSRR masowy przemyt najróżniejszych towarów, a nawet żywych zwierząt. I to właśnie zatrzymanie narastającej fali przestępczości granicznej, w tym przeciwdziałanie nielegalnej migracji oraz kontrolowanie pobytu i zatrudnienia cudzoziemców na terenie Polski stało się jednym z podstawowych zadań Straży Granicznej.
W ciągu trzydziestu lat formacja ze struktury policyjno-wojskowej, jaką odziedziczyła po poprzedniczce, przekształciła się w nowoczesną służbę migracyjną, wyposażoną we wszystkie uprawnienia i narzędzia prawne, konieczne do zapewnienia bezpieczeństwa granic Rzeczypospolitej Polskiej.
Straż Graniczna ochrania ponad 3,5 tysiąca kilometrów polskiej granicy, z czego prawie 1,6 tysiąca kilometrów przypada na odcinek granicy zewnętrznej. Funkcjonariusze kontrolują ruch na 69 przejściach granicznych i pełnią służbę w 96 placówkach.
Formacja ta dzieli się na dziewięć oddziałów, obejmujących całe terytorium Polski. Cztery oddziały i 55 placówek zlokalizowanych jest na granicy zewnętrznej (Warmińsko-Mazurski OSG, Podlaski OSG, Nadbużański OSG i Bieszczadzki OSG), jeden (9 placówek) ochrania granicę morską (Morski OSG), a ulokowany jest w centrum Polski i obsługuje część przejść lotniczych bez kontaktu z granicą lądową (Nadwiślański OSG). Czternaście placówek obsługuje przejścia graniczne w portach lotniczych.
W tej formacji pełni służbę blisko 14,5 tysiąca funkcjonariuszy, w tym nieco ponad 4 tysiące kobiet. Wspiera ich prawie 3,5 tysiąca pracowników cywilnych, wśród których nieco ponad 2 tysiące to kobiety. Większość funkcjonariuszy Straży Granicznej (11 tysięcy) nie ukończyła 40 roku życia, a 3,5 tysiąca (mniej więcej co czwarty) to ludzie młodsi od samej formacji, w której służą. Prawie 13 tysięcy funkcjonariuszy Straży Granicznej ma wykształcenie wyższe, z czego prawie 9 tysięcy ma tytuł magistra.
Współczesna Straż Graniczna stanowi wzór i punkt odniesienia dla formacji innych państw Unii Europejskiej. Ośrodek Szkoleń Specjalistycznych w Lubaniu jest Akademią Partnerską Agencji FRONTEX, a sama Agencja wybudowała swoją siedzibę w Warszawie. Na prośby innych państw polscy funkcjonariusze od 2011 roku wspierają służby graniczne partnerów z Unii Europejskiej i spoza niej w ochronie ich granic. Efekty tych działań te, choć zaliczane na konto sukcesów służb państw gospodarzy, stanowią wizytówkę skuteczności funkcjonariuszy Straży Granicznej.
W ciągu trzech dekad zmieniła się Polska, a razem z nią całkowicie zmieniała się nasza Straż Graniczna. Dzisiejsza formacja w niczym nie przypomina swoich początków. Nie zmieniło się tylko jedno: wierność Rzeczypospolitej Polskiej i Narodowi Polskiemu.
(SG)